Το απόρρητο «non paper» της Ουάσιγκτον για το Αιγαίο

Επί κυβερνήσεως Ομπάμα οι Αμερικανοί ρίχνουν την ιδέα περί «επανεξέτασης των διεθνών κειμένων» που διέπουν το καθεστώς του ΑΓΓ. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ Κυριακή 5 Ιουλίου 2009 ΤΗΝ ΑΝΑΓΚΗ επανεξέτασης των διεθνών συνθηκών που διέπουν το καθεστώς του Αιγαίου προτείνουν οι Αμερικανοί ως ένα από τα μέσα για να εκτονωθεί η ένταση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στο Αιγαίο. Οι ιδέες της Ουάσιγκτον εμπεριέχονται σε άκρως απόρρητο δισέλιδο «non paper»βασικά σημεία του οποίου αποκαλύπτει σήμερα «Το Βήμα»- που βρίσκεται εν γνώσει τόσο του Μεγάρου Μαξίμου όσο και του υπουργείου Εξωτερικών.


Το «non paper» παρεδόθη στην ελληνική πλευρά από την αμερικανική πρεσβεία στην Αθήνα. Αυτό έγινε λίγες ημέρες πριν από την τελικώς ματαιωθείσα επίσκεψη του τούρκου πρωθυπουργού Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για τα εγκαίνια του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, κατά τη διάρκεια της οποίας επρόκειτο να συναντηθεί και με τον πρωθυπουργό κ. Κ. Καραμανλή.Σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες, οι Αμερικανοί επιχειρούν μια καταγραφή της κατάστασης που επικρατεί σήμερα στο Αιγαίο, ζητώντας αμοιβαία κατανόηση των θέσεων των δύο πλευρών. Με τον τρόπο αυτό όμως, η Ουάσιγκτον εμφανίζεται να ανέχεται και κατ΄ επέκταση να ενθαρρύνει εμμέσως την εγκαθίδρυση μιας «γκρίζας κατάστασης» στο Αιγαίο- κάτι που αποτελεί πάγια τακτική της Αγκυρας από την κρίση των Ιμίων το 1996 και εντεύθεν.Η αμερικανική στάση μοιάζει να εντάσσεται στο πλαίσιο του εναγκαλισμού της Τουρκίας, η οποία έχει αναβαθμιστεί ραγδαία στους σχεδιασμούς της κυβέρνησης Ομπάμα (ιδιαίτερα στη Μέση Ανατολή), καθώς και της εξάλειψης των όποιων εμποδίων στη συνέχιση των ενταξιακών διαπραγματεύσεών της με την ΕΕ.

Το γεγονός αυτό θέτει καίρια ερωτήματα στα οποία πρέπει να απαντήσει η ελληνική διπλωματία εν όψει και της προγραμματιζόμενης επίσημης επίσκεψης της κυρίας Ντόρας Μπακογιάννη στην Αγκυρα.Ηδη μάλιστα έχουν αρχίσει να επικρατούν δεύτερες σκέψεις σε υπηρεσιακούς παράγοντες του υπουργείου Εξωτερικών για τη χρονική περίοδο μετάβασης της κυρίας Μπακογιάννη στην Τουρκία. Οι νέες εισηγήσεις επισημαίνουν ότι η επίσκεψη αυτή ίσως πρέπει να γίνει συντομότερα από το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Αυγούστου, ακόμη και εντός του Ιουλίου, ώστε να μη συνδεθεί με την κορύφωση των διεργασιών εντός ΕΕ για την αξιολόγηση της Τουρκίας.Οι Αμερικανοί εκτιμούν ότι κάτι πρέπει να γίνει με την ελληνοτουρκική διαμάχη στο Αιγαίο, όπου υπάρχουν «ξεχωριστές διαφορές» .

Το επεσήμανε άλλωστε πρόσφατα ο νέος βοηθός υπουργός Εξωτερικών για θέματα Ευρώπης Φίλιπ Γκόρντον. Θεωρούν ότι η αντιπαράθεση αυτή κοστίζει πολύ σε χρήμα και ανθρώπινο κεφάλαιο στις δύο χώρες, ενώ παράλληλα δεν τους επιτρέπει να συμβάλλουν, ως μέλη του ΝΑΤΟ, σε άλλα «καυτά» μέτωπα (π.χ. Αφγανιστάν).

Οι Ηνωμένες Πολιτείες εμφανίζονται επίσης να ενθαρρύνουν τον «άμεσο διάλογο» Αθήνας- Αγκυρας για όλα τα θέματα, όπως τόνισε σε πρόσφατη συνέντευξή του ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Τζέιμς Στάινμπεργκ. Δεν αποκλείουν μάλιστα και δική τους μεσολάβηση, εφόσον ωριμάσουν οι συνθήκες. Οπως σημείωσε προσφάτως η τουρκική εφημερίδα «Ζaman», οι Αμερικανοί επεξεργάζονται ιδέες για έναν «οδικό χάρτη» που θα βοηθούσε στην εκτόνωση της έντασης, Το πλέον ανησυχητικό σημείο του «non paper» είναι η ιδέα περί «επανεξέτασης των διεθνών κειμένων» (στα αγγλικά, «to review the international documents») για το Αιγαίο. Διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι η Ουάσιγκτον εμφανίζεται με την ιδέα αυτή να ασπάζεται τη ρεβιζιονιστική τακτική της Αγκυρας. Αυτό αποκτά ιδιαίτερη σημασία καθώς οι αρμόδιες υπηρεσίες των υπουργείων Εξωτερικών και Εθνικής Αμυνας έχουν ήδη καταγράψει σε απόρρητα σημειώματα τη θέση ότι η Τουρκία επιδιώκει συστηματικά την ανατροπή των διεθνών συνθηκών που καθορίζουν το καθεστώς και τα σύνορα στο Αιγαίο (Λωζάννη 1923, ιταλοτουρκική συμφωνία 1932, Παρισίων 1947).


Η στρατηγική αυτή εντάσσεται αρμονικά στη θεωρία περί «στρατηγικού βάθους» που έχει διατυπώσει ο τούρκος υπουργός Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου.Ασφαλείς πληροφορίες αναφέρουν ότι η επιμονή με την οποία η τουρκική Πολεμική Αεροπορία αμφισβητεί ευθέως μέσω των υπερπτήσεων την ελληνικότητα του Αγαθονησίου και του Φαρμακονησίου, σκοπεύει στη δημιουργία τετελεσμένων ώστε να υποστηριχθεί η καινοφανής θεωρία των «γκρίζων ζωνών». Οι Τούρκοι επιμένουν ότι η ιταλοτουρκική συμφωνία της 28ης Δεκεμβρίου 1932 είναι άκυρη λόγω μη ολοκλήρωσης των απαραίτητων νομικών διαδικασιών, ενώ δεν κατετέθη και στην Κοινωνία των Εθνών.

Η απάντηση της Αθήνας είναι ότι αυτή η συμφωνία συμπληρώνει εκείνη της 4ης Ιανουαρίου 1932 μεταξύ Ιταλίας και Τουρκίας που κατετέθη στην ΚτΕ. Παράλληλα, η Ελλάδα προσθέτει ότι η Αγκυρα ουδέποτε αμφισβήτησε την ισχύ των παραπάνω συμφωνιών ως την κρίση των Ιμίων (1996), ούτε καν όταν τα Δωδεκάνησα πέρασαν από την Ιταλία στην Ελλάδα με τη Συνθήκη των Παρισίων (1947). Ουδεμία αντίρρηση προέβαλε η Αγκυρα και κατά τη ναυτική οροθέτηση της συγκεκριμένης περιοχής με περιφερειακή συμφωνία που υπεγράφη στην Κωνσταντινούπολη το 1950 για την αεροναυσιπλοΐα. Σύμφωνα με αυτήν, η συνοριακή γραμμή του FΙR Αθηνών/ Κωνσταντινούπολης ταυτίζεται με τα δυτικά σύνορα της Τουρκίας στην περιοχή.Εδώ παραβίαση, εκεί παραβίαση, πού είναι η παραβίαση;Στο αμερικανικό έγγραφο δίδεται επίσης έμφαση στο ζήτημα των παραβάσεων του FΙR Αθηνών, των παραβιάσεων του ελληνικού εναερίου χώρου και των υπερπτήσεων ελληνικών νησιών (κατοικημένων ή μη) από τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη.

Οι Αμερικανοί θεωρούν ότι πρέπει να υπάρξει αυτοσυγκράτηση και από τις δύο πλευρές. Αν και έχουν επανειλημμένως εκφράσει (σε «διπλωματική» γλώσσα) την αντίθεσή τους στη διαφορά έξι και 10 ν.μ. μεταξύ των χωρικώνυδάτων και του εναερίου χώρου της Ελλάδος, εκτιμάται ότι η «χαλαρή» εκ μέρους τους αντιμετώπιση του θέματος των υπερπτήσεων κλίνει υπέρ της Αγκυρας και θίγει, εμμέσως, ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα. Οπως σημειώνουν διπλωματικές πηγές, πολλές υπερπτήσεις των τελευταίων μηνών γίνονται σε τόσο χαμηλό ύψος (περίπου 200- 500 πόδια) που δύσκολα θα μπορούσαν να θεωρηθούν τυχαίες. Σε μια προσπάθεια εξισορρόπησης, οι Αμερικανοί ισχυρίζονται ότι η τουρκική πλευρά θα πρέπει να επιδείξει κατανόηση σε θέματα ελληνικής κυριαρχίας.

Ωστόσο εμφανίζονται να συνδέουν αυτή την κίνηση με κατανόηση εκ μέρους της Ελλάδας των τουρκικών θέσεων για την αποστρατιωτικοποίηση ορισμένων νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, ασπαζόμενοι άλλο πάγιο επιχείρημα της Αγκυρας.