Ερμής ο Τρισμέγιστος-Ο Φιλόσοφος των Φιλοσόφων

Γράφει ο Γιώργος Εχέδωρος

Ακόμη και σήμερα, όταν θέλουμε να τονίσουμε την ηθελημένη σιωπή ενός ανθρώπου, λέμε: ‘έχει το στόμα του ερμητικά κλειστό’... Η λέξη ‘ερμητικά’ προήλθε από το αρχαίο μυστικιστικό φιλοσοφικό ρεύμα που είναι γνωστό ως ‘ερμητισμός’. Είναι ένα σύστημα μεταφυσικών αξιών που δημιουργήθηκε ή καλύτερα διαμορφώθηκε στην ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή. Οι βάσεις του ανάγονται στις φιλοσοφικές θεωρήσεις της πλέον πολυσυζητημένης προσωπικότητας όλων των εποχών, του Ερμή του Τρισμέγιστου. Σύμφωνα με όλες τις αρχαίες πνευματικές πηγές ο Ερμής ο Τρισμέγιστος βασίλευσε στην αρχαία Αίγυπτο πολύ πριν από την κλασική ελληνική αρχαιότητα και πολύ πριν από τους γνωστούς Αιγύπτιους Φαραώ.(πριν από την τρίτη ή τέταρτη χιλιετία π.Χ.).

Στους Αιγυπτίους είχε την ίδια έκφραση με το σεληνιακό θεό Θώθ. Λέγεται πως η ονομασία του προέρχεται από το έρμα ή έρεισμα ( η βάση, η αρχή) γιατί όλες οι επινοήσεις του ανθρώπου αποδίδονται σε αυτόν. Στον Ερμή οδηγείται η δημιουργία του έναρθρου λόγου, της γλωσσικής απεικόνισης (γραφής), της αριθμητικής, της γεωμετρίας, της αστρονομίας, της μουσικής, της σωματικής υγείας, της σωματικής έκφρασης (χορός), της γλυπτικής και πολλών άλλων.

Εκτός από τη βασιλική του ιδιότητα, ήταν σεβαστός για την φιλοσοφία του και την γνώση της
ιατρικής. Στις θεωρήσεις και γνώσεις αυτές μύησε το αιγυπτιακό ιερατείο το οποίο κατόπιν βάσει των γραπτών του σοφού Βασιλιά, δίδασκε στους μύστες τη γνώση του κόσμου. φωτο: ο σμαραγδιένος κήπος (έργο του Ερμή του Τρισμέγιστου)  «Μία θεότητα στον κόσμο υπάρχει» Ο Ερμής αναφέρεται ως ένας παντογνώστης στα χρόνια της βασιλείας του Σώστρου. Γράφει σχετικά ο Ιωάννης Μαλάλας (7-8 αιων): " Ἑρμῆς ὁ Τρισμέγιστος ὁ Αἰγύπτιος, ἀνὴρ φοβερὸς ἐν σοφίᾳ· ὃς ἔφρασε τρεῖς μεγίστας ὑποστάσεις εἶναι τὸ τοῦ ἀῤῥήτου καὶ δημιουργοῦ ὄνομα, μίαν δὲ θεότητα εἶπε· " Δηλαδή:


Ο Ερμής ο Τρισμέγιστος ο Αιγύπτιος, άνδρας με φοβερή σοφία. Ο οποίος είπε πως του ακατάληπτου και δημιουργού το όνομα έχει τρεις υποστάσεις σε μια ενιαία θεότητα", δίδοντας έτσι το τριαδικό της υπόστασης του Θεού, που κατόπιν ενσωματώθηκε στην Ορθοδοξία. Ο αναφερόμενος βυζαντινός συγγραφέας συνεχίζοντας μας πληροφορεί πως έχει μελετήσει το έργο του Ασκληπιού για τον Τρισμέγιστο («Ερμού Τρισμέγιστου Ασκληπιός ήτοι περί φύσεως θεών διάλογος»), όπου και τα αναγραφόμενα. Τονίζει πάντως πως ο λόγος του Ερμή δεν είναι εφικτός στους αμύητους. Επί λέξει: ‘οὐ γὰρ ἐφικτόν ἐστιν εἰς ἀμυήτους τοιαῦτα μυστήρια παρέχεσθαι, ἀλλὰ τῷ νοῒ ἀκούσατε’.

Ένα σημαντικό κομμάτι από τη φιλοσοφική θεώρηση του Ερμή του Τρισμέγιστου, του φιλοσόφου των φιλοσόφων, αφού προηγείται τουλάχιστο τρεις χιλιάδες χρόνια της κλασικής αρχαιότητας.  “ ἓν μόνον ἐστὶ τὸ φῶς νοερὸν πρὸ φωτὸς νοεροῦ· καὶ ἦν ἀεὶ νοῦς νοὸς φωτεινός, καὶ οὐδὲν ἕτερον ἦν ἢ ἡ τούτου ἑνότης, ἀεὶ ἐν αὑτῷ ὢν ἀεὶ τῷ αὑτοῦ νοῒ καὶ φωτὶ καὶ πνεύματι πάντα περιέχει.ἐκτὸς τούτου οὐ θεός, οὐκ ἄγγελος, οὐ δαίμων, οὐκ οὐσία τις ἄλλη· πάντων γὰρ κύριος καὶ θεός, καὶ πάντα ὑπ' αὐτὸν καὶ ἐν αὐτῷ ἐστιν.” Δηλαδή, Μία μόνο είναι η άυλη Ύπαρξη, πριν από την πεπροικισμένη με νου ζωή

. Πάντοτε υπήρχε ο λαμπερός Νους της Ύπαρξης, και τίποτε άλλο δεν ήταν παρά η καθαυτή έννοιά του, πάντοτε μέσα σε αυτό, πάντοτε η κατανόησή του. Η ύλη και τα πνεύματα περιέχονται σε αυτό. Μακριά από την Ύπαρξη αυτήν δεν υπάρχει ούτε θεός, ούτε δαίμονας ούτε κάποια άλλη ουσία. Γιατί σε όλα αυτά είναι ένας ο κύριος και θεός και όλα βρίσκονται υπό αυτόν και σε αυτόν ανήκουν. Έτσι, ο Ερμής ο Τρισμέγιστος ήταν ο πρώτος που μίλησε για έναν Δημιουργό του Κόσμου, χιλιάδες χρόνια πριν καθιερωθούν οι σημερινές μονοθεϊστικές θρησκείες σε όλη την υφήλιο.

«Ο Ερμής ήταν ο Τρίτος Μέγιστος» Μια άλλη αναφορά που αξίζει να σημειώσουμε είναι αυτή από άλλον έναν βυζαντινό συγγραφέα. Τον Ιωάννη το Μοναχό (5ος αι.; ). Σε διάλογο μεταξύ του αυτοκράτορα των Ρωμαίων Ιουλιανού και των χριστιανών Ευγενίου και Μακαρίου ( “πρεσβύτεροι τῆς ἐν Ἀντιοχείᾳ Ἐκκλησίας ὑπάρχοντες” ), αναφέρεται στην ύπαρξη τριών βασιλέων της Αιγύπτου με το όνομα Ερμής.

Γράφει επί λέξει ο συγγραφέας των πρώτων βυζαντινών αιώνων: “ εἰσὶ καὶ παρ' Ἕλλησιν ἄνδρες σοφώτατοι οὐ μόνον δὶς γεννηθέντες, ἀλλὰ καὶ τρίς· ὅ τε γὰρ Ἑρμῆς ὁ Τρισμέγιστος ἐπικαλούμενος, τρίτον ἦλθεν ἐν κόσμῳ, ἑαυτὸν ἐπιγνοὺς, καθὼς αἱ ἱεραὶ αὐτοῦ καὶ θαυμάσιαι βίβλοι διαγορεύουσι, καὶ διὰ τοῦτο Τρισμέγιστος ὀνομάζεται” Δηλαδή, Υπάρχουν και στους Έλληνες άνδρες σοφώτατοι που δεν γεννήθηκαν δύο φορές αλλά τρεις. Όπως για παράδειγμα ο Ερμής ο Τρισμέγιστος που αποκαλείται. Ήρθε για τρίτη φορά στον κόσμο, αναγνωρίζοντας τον εαυτό του, όπως μας λένε τα ιερά και θαυμάσια βιβλία του, γι’ αυτό άλλωστε Τρισμέγιστος λέγεται. Στον Ιωάννη το Μοναχό αναφέρεται ο Ερμής ως Έλληνας θεός που βασίλεψε στην Αίγυπτο, όπως και οι συνονόματοί του κατά το μακρινό παρελθόν.

Ερμής ο Τρισμέγιστος στη Δύση Μόλις το 15ο αιώνα έγινε γνωστό το έργο του Ερμή του Τρισμέγιστου στη Δύση. Στα χρόνια, δηλαδή, της Αναγέννησης. Μεταφράστηκαν, τότε, από τον Μαρτσίλιο Φιτσίνο -από τα ελληνικά στα λατινικά- αποσπάσματα από το έργο του φιλοσόφου των φιλοσόφων ως “Hermetica Corpus Hermeticum” . Αυτή η μετάφραση αποτέλεσε το έναυσμα.

Το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων διογκώθηκε ξαφνικά και από τότε έχουν γίνει αμέτρητες εκδόσεις ενσωματώνοντας στο έργο όλες τις μυστικιστικές και αλχημικές θεωρήσεις των ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Ακολούθησαν από τότε έως σήμερα, πάρα πολλές εκδόσεις σε τουλάχιστον εκατό γλώσσες. Φωτο Βιβλίου: Ερμής ο Τρισμέγιστος, Παρίσι, έκδοση 1549.  φωτο Βιβλίου: The Divine Pymander of Hermes Mercurius Trismegistus. 1630.

Βαλκανικό Περισκόπιο - Ἂρθρα & Σκέψεις- Γιῶργος Ἐχέδωρος