Πραγματικότητα τα ηλιακά τσουνάμι

PATHFINDER

Απίστευτα δυνατά κύματα πλάσματος, που κυματίζουν στην επιφάνεια του ήλιου και είναι γνωστά με την ονομασία «ηλιακά τσουνάμι», παρατηρήθηκαν για πρώτη φορά πριν από χρόνια, αλλά κάποιοι πίστευαν πως πρόκειται για οφθαλμαπάτη. Σήμερα, η ύπαρξή τους επιβεβαιώνεται.

Όταν οι επιστήμονες είδαν για πρώτη φορά το φαινόμενο, τους ήταν δύσκολο να πιστέψουν πως το πανύψηλο κύμα από καυτό πλάσμα έτρεχε πάνω στην επιφάνεια του ήλιου. Ένα από τα κύματα έφτασε σε ύψος μεγαλύτερο από τη διάμετρο της Γης και άρχισε να κυματίζει από ένα επίκεντρο σε κυκλικό σχηματισμό εκατομμυρίων μιλίων σε εύρος.

Οι σκεπτικιστές ισχυρίστηκαν πως ίσως πρόκειται για κάποιου είδους σκιά -μία οφθαλμαπάτη. Νέες παρατηρήσεις, όμως, από τα διαστημικά σκάφη STEREO της NASA, δείχνουν πως το αμφιλεγόμενο αυτό φαινόμενο δεν είναι οφθαλμαπάτη.

Την εβδομάδα αυτή, η NASA έδωσε στη δημοσιότητα ένα μοναδικό βίντεο από ένα ηλιακό τσουνάμι.

«Τώρα πια ξέρουμε,» ισχυρίζεται ο Joe Gurman από το Εργαστήριο Ηλιακής Φυσικής στο Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Gobbard της NASA. «Τα ηλιακά τσουνάμι είναι πραγματικότητα.»

Επιβεβαιωμένη πραγματικότητα

Τα δύο σκάφη STERO επιβεβαίωσαν την ύπαρξη των ηλιακών τσουνάμι με φωτογραφίες που τράβηξαν το Φεβρουάριο, όταν η ηλιακή κηλίδα 11012 εξερράγη απροσδόκητα. Η έκρηξη εκσφενδόνισε ένα νέφος αερίου δισεκατομμυρίων τόνων (η λεγόμενη στεφανιαία μαζική εκτίναξη ή CME) στο διάστημα και δημιούργησε ένα τσουνάμι στην επιφάνεια του ήλιου.

Τα STEREO κατέγραψαν το κύμα από δύο θέσεις, οι οποίες απείχαν 90^ο, δίνοντας στους ερευνητές μία απίστευτη εικόνα του γεγονότος.

«Ήταν σίγουρα κύμα,» υποστήριξε ο Σπύρος Πατσουράκος από το Πανεπιστήμιο George Mason στη Βιρτζίνια και βασικός συγγραφέας μίας μελέτης που αναφέρει τα ευρήματα στο επιστημονικό περιοδικό Astrophysical Journal Letters. «Δεν ήταν κύμα νερού αλλά ένα γιγάντιο κύμα καυτού πλάσματος και μαγνητισμού,» πρόσθεσε ο ίδιος.

Ο τεχνικός όρος είναι «μαγνητοϋδροδυναμικό κύμα ταχείας μορφής» ή εν συντομία «κύμα MHD». Το κύμα είχε ύψος 100.000 χιλιομέτρων και έτρεχε με ταχύτητα 250 χλμ/ώρα, φέροντας ενέργεια ισοδύναμη με 2.400 μεγατόνους ΤΝΤ.

Τα ηλιακά τσουνάμι πρωτοανακαλύφθηκαν το 1997 από το SOHO. Το Μάιο της ίδια χρονιάς, παρατηρήθηκε μία στεφανιαία μαζική εκτίναξη σε μία ενεργή περιοχή στην επιφάνεια του ήλιου και το SOHO κατέγραψε ένα τσουνάμι, που ξεκίνησε από το σημείο της έκρηξης.

«Αναρωτιόμασταν εάν επρόκειτο για κύμα ή απλά για μία σκιά της στεφανιαίας μαζικής έκρηξης,» θυμάται ο Gurman.

Εικόνα από τα STEREO

Η μοναδική εικόνα από το SOHO δεν ήταν αρκετή ώστε να δώσει μία απάντηση στα ερωτήματα -ούτε για το πρώτο κύμα, ούτε και πολλά ακόμα παρόμοια γεγονότα που καταγράφηκαν από το SOHO τα επόμενα χρόνια. Τις απαντήσεις ήρθαν να τις δώσουν τα δύο STEREO το 2006. Η αποστολή χρησιμοποίησε τα δύο διαστημικά αεροσκάφη -το ένα βρισκόταν σε ηλιακή τροχιά μπροστά από τη Γη και το άλλο από πίσω της- προκειμένου να έχει μία -κυριολεκτικά- στερεοσκοπική εικόνα του ήλιου.

«Είδαμε τα κύματα να αντανακλώνται από τις στεφανιαίες κηλίδες (μαγνητικές κηλίδες στην ατμόσφαιρα του ήλιου), δήλωσε ο Βουρλίδας. «Και υπάρχει μία υπέροχη ταινία ενός ηλιακού εξάρματος, που ταλαντεύεται μετά από τη σύγκρουσή του με ένα κύμα. Αυτό το ονομάζουμε «χορευτικό έξαρμα.»

Τα ηλιακά τσουνάμι δεν απειλούν άμεσα τη Γη. Εντούτοις, αποτελούν σημαντικό αντικείμενο μελέτης, όπως υποστηρίζουν οι επιστήμονες.

«Μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε για να διαγνώσουμε διάφορες συνθήκες στον ήλιο,» αναφέρει ο Gurman. «Μελετώντας τον τρόπο με τον οποίο αναπαράγονται τα κύματα, μπορούμε να συλλέξουμε πληροφορίες για την κατώτερη ατμόσφαιρα του ήλιου, που δεν θα μπορούσαμε να συλλέξουμε με οιονδήποτε άλλο τρόπο.»

«Τα τσουνάμι μπορούν, επίσης, να βελτιώσουν τις προβλέψεις μας για τον καιρό στο διάστημα,» πρόσθεσε ο Βουρλίδας. «Σαν ένα άλλο κέντρο στόχου, “μαρκάρουν το σημείο” που θα γίνει η έκρηξη. Ο εντοπισμός του σημείου της έκρηξης μπορεί να μας βοηθήσει να κάνουμε πρόβλεψη όταν μία στεφανιαία μαζική έκρηξη ή μία καταιγίδα ακτινοβολίας θα φτάσει στη Γη.»