Κάστρο από παιδικά δόντια!!!

Τέχνη και Επιστήμη ενώνουν τις δυνάμεις τους για ένα έργο που απαιτεί 12.000 παιδικά δόντια. Άλλη μια παράνοια. Το θέμα των βλαστικών κυττάρων (stem-cells) έχει προκαλέσει αρκετές συζητήσεις σχετικά με την επιστημονική και ηθική νομιμοποίησή τους καθώς και τη χρήση τους. Αυτή τη φορά ένα «κάστρο» φτιαγμένο εξ’ολοκλήρου από παιδικά δόντια έρχεται να αναθερμάνει την συζήτηση αυτή και να προβληματίσει.
Συγκεκριμένα, το site palaces.org.uk ζητάει από όλα τα παιδιά που κατοικούν στη Μ.Βρετανία να δωρίσουν τα παιδικά τους δόντια (νεογιλά) για την κατασκευή «Παλατιών». Τα δόντια που θα συγκεντρωθούν θα χρησιμοποιηθούν για τη δημιουργία ενός διάφανου «γλυπτού.» Η ιδέα αυτή αποτελεί μία συνεργασία της επιστήμης και της τέχνης και έχει σκοπό να ενημερώσει τον κόσμο για τις δυνατότητες χρήσης των «ώριμων» βλαστοκυττάρων, όπως λένε οι ειδικοί.
Μέχρι σήμερα πολλά παιδιά έχουν ήδη στείλει τα παιδικά τους δόντια για την επίτευξη του συγκεκριμένου έργου. Το site ακολουθώντας την παράδοση που υπάρχει στην Αγγλία σχετικά με την νεράιδα των δοντιών (ένα ξωτικό με παιδοδοντιατρική εξειδίκευση) τους στέλνει ένα απαντητικό γράμμα όπου τα ενημερώνει ότι η νεράιδα γνωρίζει ότι το νεογιλό δόντι τους έχει πέσει ή αφαιρεθεί και ότι το έχουν χαρίσει στο παλάτι των δοντιών.
Πρόκειται άραγε για μία πρωτοπόρα καλλιτεχνική έμπνευση με στόχο την ενημέρωση για το θέμα των βλαστικών κυττάρων ή μήπως μία προσπάθεια συγκέντρωσης γενετικού υλικού ντυμένη στα ροζ και στα μπλε;
Λίγα λόγια για την ιδέα
Είναι αρκετοί που πιστεύουν ότι το θέμα των βλαστικών κυττάρων αφορά κυρίως τις ηθικές προεκτάσεις στην χρήση εμβρύων στην επιστημονική έρευνα. Η καθηγήτρια βιολόγος Sara Rankin (Imperial College London) λέει τα εξής για το θέμα:
«Αν ρωτήσετε αρκετούς ανθρώπους, «από πού προέρχονται τα βλαστοκύτταρα θα σας απαντήσουν από τα έμβρυα. Τι γίνεται όμως με το λίπος; Ναι, μπορούμε να πάρουμε αρκετά βλαστοκύτταρα από μία λιπαναρρόφηση. Υπάρχουν πολλά διαφορετικά είδη βλαστικών κυττάρων και ο κόσμος δεν το γνωρίζει.»
«Θέλουμε, συνεχίζει η Rankin, να ενημερώσουμε περισσότερο τον κόσμο σχετικά με τα “ώριμα” βλαστοκύτταρα, που όπως τα αντίστοιχα που προέρχονται από το μυελό των οστών ή τον ομφάλιο λώρο μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να ανακαλυφθούν νέες θεραπείες χωρίς να υπάρχει το πρόβλημα της ηθικής διάστασης.»
Αυτό, λοιπόν, αποτέλεσε και την έμπνευση για την καλλιτέχνη Gina Czarnecki όταν συνάντησε τη βιολόγο Sara Rankin: η κατασκευή ενός «γλυπτού», ενός «κοραλένιου κάστρου» από 12.000 παιδικά δόντια!

Ο Οδοντικός Πολφός και τα Κοραλένια Παλάτια
Ο οδοντικός πολφός (ένας από τους τέσσερεις επιμέρους ιστούς του δοντιού) των παιδικών δοντιών (νεογιλά δόντια) είναι μία άλλη μικρή πηγή «ώριμων» βλαστοκυττάρων. Κάποιοι επιστήμονες ήδη προσπαθούν να δημιουργήσουν νέα δόντια κάνοντας χρήση των συγκεκριμένων κυττάρων, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι μπορούν να δώσουν απαντήσεις για παθήσεις της καρδιάς ακόμα και για τη θεραπεία του καρκίνου.
Σύμφωνα με το παραπάνω project ζητείται από τα παιδιά να δωρίσουν τα πρώτα τους δόντια που αλλάζουν για την κατασκευή «Παλατιών» όπου αυτά με τη σειρά τους θα αποτελέσουν το δομικό υλικό για ένα μαγικό «γλυπτό». Σύμφωνα με τα λόγια της Czarnecki το γλυπτό αυτό θα έχει τη μορφή ενός υποθαλάσσιου κοραλένιου κάστρου με ύψος και πλάτος 2 μέτρα αντίστοιχα και θα αποτελείται από πέντε πύργους που θα συνδέονται μεταξύ τους δίνοντας την εντύπωση ότι είναι κατασκευασμένο από φυσητό γυαλί.
Το τελικό έργο θα είναι κατασκευασμένο από κρυσταλλική ρητίνη στο οποίο θα ενσωματωθούν και αόρατα κομμάτια για να αντανακλούν τις ακτίνες UV ώστε να γυαλίζει κάτω από το φως. Μέσα στο έργο θα ενσωματωθούν και τα νεογιλά δόντια τα οποία θα δώσουν την εντύπωση ότι πρόκειται για ένα κοραλένιο παλάτι μέσα στο βυθό. Θα υπάρχει και ένας θόλος από όπου κανείς θα μπορεί να δει το έργο πώς είναι και από μέσα.
Ο αριθμός των δοντιών που χρειάζονται για την ολοκλήρωση του έργου είναι 12.000 δόντια όπως λέει η καλλιτέχνης, αλλά είναι αισιόδοξη ότι δεν θα είναι δύσκολο να συγκεντρωθεί ο αριθμός τους. Η βιολόγος Sara Rankin επισημαίνει ότι ήδη έχουν δεχθεί προσφορές δοντιών από τη Βραζιλία ακόμα και από μαμάδες που έχουν φυλάξει από παλιά τα πρώτα δόντια των παιδιών τους. «Ένας άνδρας,» συνεχίζει η Rankin, «μας έστειλε 13 από τα παιδικά του δόντια που βρήκε στα πράγματα της μητέρας του αφού εκείνη πέθανε. Θα είναι ενδιαφέρον να δούμε τελικά ποιοι θα στείλουν τα περισσότερα δόντια, οι ενήλικες ή τα παιδιά.»
Τι γίνεται με τα βλαστικά κύτταρα;
Στην ερώτηση αυτή η Rankin απάντησε: «Τα δόντια είναι μία πηγή για την εξαγωγή «ώριμων» βλαστικών κυττάρων τα οποία εν μέρει αποτελούν ειδική κατηγορία κυττάρων χρήσιμα για την ανάπλαση διαφορετικών ειδών ιστών. Η έρευνά μου γενικότερα αφορά την διέγερση των βλαστοκυττάρων στο μυελό των οστών για την ανάπλαση ιστών εκτός από αίμα. Τα βλαστικά κύτταρα από τα δόντια δεν μπορούν να δώσουν όλα τα είδη κυττάρων όπως τα βλαστοκύτταρα από τα έμβρυα, αλλά παρόλα αυτά αποδεικνύονται πολύ χρήσιμα.»
Η ίδια η βιολόγος θεωρεί ότι αυτή η πρωτοβουλία για την κατασκευή «παλατιών» είναι μεν σε ένα επίπεδο ένα διασκεδαστικό έργο τέχνης, αλλά από την άλλη πλευρά δίνεται και η ευκαιρία να προβληθούν τα βλαστικά κύτταρα στον ευρύ κόσμο, ο οποίος μπορεί να προβληματιστεί και να σκεφθεί τη χρήση τους χωρίς να τον κατευθύνει κάποιος.

Η άποψη της καλλιτέχνιδος Czarnecki
Η Czarnecki υποστηρίζει τα εξής: «Τα παιδικά δόντια είναι αρκετά συνδεδεμένα με τους μύθους, τους θρύλους και τις νεράιδες. Επίσης, αποτελούν ενός είδους τελετής διάβασης για τα παιδιά και μία αλλαγή στη συνείδηση.» Στη συνέντευξη που έδωσε στο New Scientist η καλλιτέχνης λέει ότι η ίδια η επιλογή της απεικόνισης ενός παλατιού έχει κάτι να πει για το ποια είναι η στάση μας απέναντι σε παγιωμένους θεσμούς, όπως η επιστήμη.
«Το έργο θα είναι μία δυναμική φυσική παρουσία, αναφέρει η ίδια, και η τέχνη έχει την ευχέρεια να προσφέρει έναν πλούτο πολλαπλών μηνυμάτων σε σχέση με αυτά που μπορεί να δώσει μία απλή συζήτηση για τα βλαστοκύττταρα…η Επιστήμη εξακολουθεί να είναι ο κύριος φορέας, αλλά πρέπει να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να το καταλάβουν. Αυτός είναι και ο σκοπός του έργου μου,» καταλήγει η Czarnecki.
«Η κάθε κουλτούρα έχει τις δικές της παραδόσεις σχετικά με το τι γίνεται με τα παιδικά δόντια και σε τι χρησιμοποιούνται,» λέει η Czarnecki. «Με το έργο αυτό επιδιώκουμε να ερευνήσουμε τυχόν προβληματισμούς που προέρχονται από την αξία ενός άχρηστου υλικού και τη στάση μας απέναντι στα σώματά μας σαν πηγές και δικαιούχους ενός ανακυκλώσιμου υλικού.»
Πέρα από το «Παλάτι» των παιδικών δοντιών
Σύμφωνα με τα λεγόμενα της Czarnecki η ιδέα αυτού του project θα παρουσιαστεί φέτος σε τουλάχιστον τρία σχολεία στην Αγγλία και ίσως περισσότερα. Σκοπός δεν είναι όπως λεει να πείσει τα νεότερα παιδιά ότι δεν υπάρχει η νεράιδα των δοντιών καθώς αυτά θα ανταμείβονται με ένα «συμβολικό δόντι» που θα βάζουν κάτω από το μαξιλάρι τους σε αντικατάσταση αυτού που θα δωρίζουν για το project όταν θα συμπληρώνουν τη φόρμα της δωρεάς (δες εδώform online).
«Δεν θα θίξουμε το θέμα των βλαστοκυττάρων στα πολύ μικρά παιδιά, συνεχίζει η Rankin, αλλά θέλουμε να τους μάθουμε τι γίνεται με όσα άλλα αποβάλλονται από το σώμα όπως τα μαλλιά και πώς άλλοι πολιτισμοί αντιμετωπίζουν το θέμα των νεογιλών δοντιών (πχ., στη Γαλλία υπάρχει ο μύθος του ποντικού και όχι της νεράιδας). Με αυτόν τον τρόπο θα συγκεντρώσουμε όλες τις ιστορίες στην ιστοσελίδα μας. Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις τα νεογιλά δόντια της άνω και κάτω γνάθου πετούνται σε διαφορετικές κατευθύνσεις αντίστοιχα, ή θάβονται σε μέρη που έχουν σχέση με αυτό που οι γονείς επιθυμούν να γίνει το παιδί τους.»
Για τα μεγαλύτερα παιδιά, η Rankin αναφέρει τα εξής: «Έχουμε ετοιμάσει σχεδιαγράμματα διδασκαλίας για τους δασκάλους, ενώ παράλληλα έχουν προετοιμαστεί δύο δημόσιες συζητήσεις για το θέμα σε έκθεση που θα γίνει στο Liverpool (Δεκεμ. 2011). Ο περισσότερος κόσμος δεν έχει καταλάβει ότι μπορούν να δωρίσουν σε ειδικές τράπεζες βλαστοκύτταρα (πχ. των παιδικών δοντιών) ίδια με αυτά που βρίσκονται στον ομφάλιο λώρο των νεογέννητων. Σε αυτόν τον τομέα στη Βρετανία δεν έχουμε προχωρήσει πολύ σε σχέση με χώρες όπως η Ισπανία, η Ιαπωνία και οι Η.Π.Α.
Και πολύ περισσότερο δεν έχουμε μεγάλη ποσότητα δωρεών που να προέρχεται από εθνικές μειονότητες πράγμα που ενδέχεται να δημιουργήσει πρόβλημα αν τα παιδιά αυτών των μειονοτήτων χρειαστούν στο μέλλον βλαστοκύτταρα. Ωστόσο, τα βλαστοκύτταρα από τα νεογιλά δόντια μπορούν να χρησιμοποιηθούν ευκολότερα από τα αντίστοιχα των ενηλίκων δωρητών του μυελού των οστών και θα μπορούσαν βοηθήσουν στη θεραπεία της λευχαιμείας. Δεν θέλουμε φυσικά να δημιουργηθεί η λάθος εντύπωση ότι είμαστε εναντίον των εμβρυακών βλαστικών κυττάρων, αλλά θα θέλαμε να τονίσουμε και την χρησιμότητα αυτών των κυττάρων που προέρχονται από διαφορετικά μέρη.»
Το έργο θα τεθεί σε έκθεση στο Bluecoat στο Liverpool αυτόν τον Δεκέμβριο 2011 και μετά θα μεταφερθεί στο Science Museum του Λονδίνου τον επόμενο χρόνο.

Μερικές Σκέψεις
Εκ πρώτης όψεως μπορεί η ιδέα ενός «γλυπτού» από παιδικά δόντια να είναι απλά αυτό που λέει. Είναι όμως έτσι; Σε συζήτηση που είχα με φίλους οδοντίατρους στην Ελλάδα μου είπαν ότι στο παρελθόν τους είχαν προτείνει εταιρίες που ασχολούνται με τη φύλαξη βλαστικών κυττάρωννα τους τα στέλνουν (φυσικά κατόπιν αντίστοιχης αμοιβής) τα νεογιλά δόντια των μικρών τους πελατών. Μάλιστα τους προέτρεπαν να κάνουν εξαγωγές των συγκεκριμένων δοντιών είτε υπήρχε ανάγκη, είτε όχι.
Με όλα αυτά υπάρχουν πολλές υποψίες για το αν μιλάμε στη συγκεκριμένη περίπτωση για ένα αθώο πάντρεμα επιστήμης και τέχνης. Δηλαδή αν σε άλλες χώρες κρατούν οι γονείς τούφες από τα μαλλιά των παιδιών τους θα ήταν μία καλή ιδέα να κάνουμε ένα τεράστιο μαλλιαρό κουβάρι-γλυπτό από αυτά για να ενημερώσουμε τον κόσμο από πού αλλού μπορούμε να πάρουμε γενετικές πληροφορίες ή βλαστοκύτταρα χωρίς να μας εμποδίζει πρόβλημα της ηθικής; Φαντάζομαι ότι αντιλαμβάνεστε ότι στην συγκεκριμένη περίπτωση το θέμα της ηθικής λειτουργεί σαν μία καλή κάλυψη για να νομιμοποιήσει άλλες πράξεις.
Επιπρόσθετα, στο τελικό «γλυπτό» δεν θα είναι εφικτό για ένα παιδί να γνωρίζει πού βρίσκεται το προσωπικό δόντι που δώρισε αφού οι συντελεστές επιθυμούν να κρατήσουν την ανωνυμία της δωρεάς όπως γίνεται και με όλες τις δωρεές, για παράδειγμα τις χρηματικές που δίνονται για τα θύματα μίας φυσικής καταστροφής. Παρόλο αυτά είναι αρκετά διαφορετική αυτού του είδους η δωρεά μια και πρόκειται για ένα πράγμα που εμπεριέχει το προσωπικό γενετικό αποτύπωμα του κάθε παιδιού, άρα στην ουσία τίποτα δεν θα είναι ανώνυμο στην κατασκευή αυτού του «γλυπτού.»
Μου φαίνεται απίστευτο ότι προτού όλα τα δόντια που θα φθάσουν σαν δωρεές δεν θα καταγραφούν όλες οι πληροφορίες που μπορούν να δώσουν. Ήδη στη φόρμα που θα συνοδεύει αυτή τη δωρεά ζητούνται πληροφορίες για το μέρος καταγωγής του παππού και της γιαγιάς του παιδιού που θα στείλει το/α δόντι(α) του.
Υπερβολές; Εσείς τι λέτε; Ρίξτε και μία ματιά στην εικόνα που δείχνει την μορφή που θα έχει το παλάτι όπως την εμπνεύστηκε η καλλιτέχνης.
——————————————————————
© Stavroula Xoxlidaki MIA STALA