Το μόνο ελεύθερο ΜΜΕ στα πρόθυρα χειραγώγησης

«Για εσένα, η πρόσβαση σε μια πληροφορία κοστίζει μονό ένα κλικ. Στην Κίνα, όμως, κοστίζει σε έναν δημοσιογράφο 7 χρόνια στη φυλακή...»

The New York Times, 7 Νοεμβρίου 2009

"Ενόσω εσείς καταστρέφετε το μυαλό σας, παρακολουθώντας μία δίχως αξία ανοησία στην τηλεόραση που σαπίζει τον εγκέφαλο σας, εμείς χάρη στο Internet ανταλλάσουμε ελεύθερα και ανοικτά τις πιο άμεσες, δίχως όρια και (ναι) σοκαριστικές πληροφορίες!", είπε κάπο­τε ο Dave Barry, γνωστός Αμερικανός δημοσιο­γράφος και κάτοχος Pulitzer, προσπαθώντας να εξηγήσει τις χαοτικές διαφορές ανάμεσα σε κάθε συμβατικό μέσο επικοινωνίας και στο Διαδίκτυο.

«Και ποιο το όφελος από ένα τόσο ελεύθερο μέσο;», θα αναρωτηθείς... Ο ίδιος ο ιδρυτής του World Wide Web (εν συντομία www), Tim Berners-Lee, έχει δώσει την απάντηση εδώ και χρόνια: «Επηρεάζεις τον κόσμο ανάλογα με το πού σερφάρεις...».

Αν και η παραπάνω φράση μοιάζει αρχικά με μία ακόμη όμορφη φιλοσοφία, εντούτοις η πρόσφατη ιστορία απέδειξε την πραγματική της διάσταση: σε ένα τεράστιο δίκτυο πληροφοριών, άμεσα προ σβάσιμων -δίχως σύνορα ή χωροχρονικά όρια, μπορείς να επηρεαστείς άμεσα κατά βούληση και να επηρεάσεις το Internet με τις επιλογές σου, δίνοντας αξία και ισχύ σε συγκεκριμένες ιστοσελίδες, blogs, web applications κ.λπ.

Τι ευλογία, λοιπόν, που η εξέλιξη ενός τόσο ισχυρού μέσου εξαρτάται κυρίως από τον χρήστη του, κινούμενο μέσα σε ένα ελεύθερο και αδύνατο να χειραγωγηθεί ψηφιακό κόσμο... Δεν νομίζετε;

Μια Λανθασμένη (αλλά ρομαντική) πεποίθηση διαιωνίζεται...

Ήταν το 1969, όταν το Internet γεννήθηκε (με το πρώτο e-mail να αποστέλλεται μόλις το 1971), ώστε να μεταμορφωθεί το 1989-90 σε αυτό που όλοι γνωρίζουμε σήμερα (δηλαδή το www). Παράλληλα, γεννήθηκε και η ρομαντική πεποίθηση πως αποτελεί μία πρωτοφανή βάση για ένα εντε λώς καινούργιο είδος δημοσιογραφίας: ανεξάρτητο, επαναστατικό και ανατρεπτικό, που θα ήταν αδύνατον να περιοριστεί, να λογοκριθεί ή να τεθεί υπό παρακολούθηση, όσο και αν περνούσαν τα χρόνια. Όλοι πίστευαν πως η ίδια η φύση του Διαδικτύου είναι τέτοια, που δεν επιτρέπει κανενός είδους έλεγχο, πόσο μάλλον περιορισμό του.

Κάπως έτσι, λοιπόν, φτάσαμε στο 2010, όπου η συντριπτική πλειοψηφία των χρηστών θεωρεί δεδομένα όλα τα παραπάνω, ότι δηλαδή «σερφάρει» σε ένα εντελώς ανεξάρτητο μέσο. Μήπως ήρθε η ώρα, όμως, να αναθεωρήσουμε;

World Wide (Controlled) Web

Η διαδικτυακή πραγματικότητα δυστυχώς διαφέρει από την κοινή πεποίθηση: από τα πρώτα του ακόμα βήματα, το www άρχισε σταδιακά να ελέγχεται, με τον έλεγχο αυτό να γίνεται όλο και πιο προσεγμένος όσο περνούσαν τα χρόνια.

Το 1996, έξι μόλις χρόνια μετά τη γέννηση του, η Κίνα είχε ήδη βρει τον τρόπο να αποκλείσει εντός συνόρων την πρόσβαση σε 100 ιστοσελίδες. «Αναμενόμενο», θα σκεφτείτε, «μιας και πρόκειται για μια χώρα με απολυταρχικό καθεστώς και παρά δειγμα προς αποφυγή μέχρι σήμερα». Και, όμως, την ίδια χρονιά, μια Δυτική δημοκρατία, η Γερμανία, έκανε την πρώτη της αντίστοιχη προσπάθεια!

Έκτοτε, το ντόμινο των εξελίξεων άρχισε να παίρνει επικίνδυνες διαστάσεις. Ένα χρόνο αργότερα, υπήρχαν ήδη 1.2 εκατ. ιστοσελίδες και άρχισαν οι πρώτες σκέψεις για επέκταση του διαδικτυακού ελέγχου. Το 1999, η Σαουδική Αραβία μπήκε στο «κόλπο» του online censorship (διαδικτυακής λογοκρισίας) με ένα αυτοματοποιημένο σύστημα ελέγχου για τους πολίτες της, ενώ το 2004 την ακολούθησαν η Νορβηγία και η Μεγάλη Βρετανία που το εισήγαγαν αθόρυβα, μιας και σε δημοκρατίες η Κοινή Γνώμη δύναται να σταματήσει αντίστοιχες προσπάθειες. Τον ίδιο δρόμο ακολούθησαν δεκάδες βασιλόφρονα και απολυταρχικά κράτη, αλλά και πλήθος φιλελεύθερων χωρών, όπως η Σουηδία, η Δανία, η Φινλανδία, η Ολλανδία, η Ελβετία, η Ιταλία κ.ά.

Σε έρευνα, μάλιστα, που πραγματοποιήθηκε το 2006 από τη διεθνή ακαδημαϊκή προοπάθεια OpenNet Initiative (ONI), εντοπίστηκαν αδιάψευστες αποδείξεις πως τουλάχιστον 26 κράτη παγκοσμίως χρησιμοποιούν αυτόματα συστήματα διαδικτυακής λογοκρισίας. Όπως δήλωσαν οι ερευνητές του ΟΝΙ, στο βιβλίο Access Denied: «Όχι μόνο περιμένουμε πως θα βρούμε περισσότερες χώρες να εφαρμόζουν συστήματα λογοκρισίας καθώς θα επεκτείνουμε τους ελέγχους μας, αλλά περιμένουμε πως αρκετές χώρες που δεν παρουσίαζαν σημάδια διαδικτυακού περιορισμού, το 2006, θα εφαρμόσουν συστήματα λογοκρισίας στο άμεσο μέλλον».

Συνέχεια εδώ.