ΕΠΑΛΗΘΕΥΣΗ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΩΝ Ένα μικρό κομμάτι ενός μικρού οδοντωτού τροχού (γραναζιού) του γ’ αι. π.Χ., που ανακαλύφθηκε το 2006 στη Σαρδηνία, έχει προκαλέσει τεράστιο ενδιαφέρον στη διεθνή επιστημονική κοινότητα. Είναι της ίδιας τεχνολογίας με τα γρανάζια του Υπολογιστή των Αντικυθήρων (α’ αι. π.Χ.), προηγείται όμως αυτών κατά δύο αιώνες. Πρόκειται για το αρχαιότερο γρανάζι, που έχεί ποτε ανακαλυφθή. Το εύρημα αυτό οδηγεί τους επιστήμονες στο συμπέρασμα, ότι την Ελληνιστική Εποχή υπήρχαν κι άλλα παρόμοιας με τον Υπολογιστή των Αντικυθήρων τεχνολογίας μηχανήματα, κάτι που αποδεικνύει, ότι η Επιστήμη τότε βρισκόταν σε εξαιρετική ακμή.
Η Ίταλική έπιστημονική κοινότητα προτίθεται νά άνακοινώση μέσα στό 2008 τά πρώτα άποτελέσματα τών μελετών έπί τού γραναζιού, τό όποίο άρχίζει νά γίνεται γνωστό ώς «Γρανάζι τής Σαρδηνίας» ή «Γρανάζι τού Άρχιμήδη», δεδομένου, ότι ό Άρχιμήδης ήταν αύτός, πού κατ’ έξοχήν κατασκεύαζε μηχανήματα μέ γρανάζια.
Συνομιλήσαμε μέ τόν Ίταλό καθηγητή Δρ Τζιοβάννι Παστόρε μέ τήν εύκαιρία τής πρόσφατης έπίσκεψής του στή χώρα μας καί τής όμιλίας του
(Ό Ίταλός μηχανολόγος Δρ Τζιοβάννι Παστόρε, ό όποίος έχει έπί μακρόν μελετήσει πολλά άρχαία μηχανήματα, μεταξύ τών όποίων τόν Υπολογιστή τών Άντικυθήρων καί τό Γρανάζι τού Άρχιμήδη.)
στό Τμήμα Φυσικής τού Πανεπιστημίου Άθηνών μέ θέμα: «Υπολογιστής τών Άντικυθήρων: Δεκαεννέα αίώνες πρίν τή σύγχρονη Έπιστήμη». Ό Δρ Παστόρε μάς ένημέρωσε τόσο γιά τά άποτελέσματα τών πολυετών έρευνών του έπί τού Υπολογιστή τών Άντικυθήρων όσο καί γιά τή σχέση τού ύπολογιστή μέ τό Γρανάζι τού Άρχιμήδη.
Οί έπιστημονικές άπόψεις τού Δρ Τζιοβάννι Παστόρε
Ό Υπολογιστής τών Άντικυθήρων, πού βρέθηκε τό 1902 σέ ναυάγιο τού α΄ αί. π.Χ. στά Άντικύθηρα, άποτελεί μιά άπό τίς έκπληκτικώτερες άνακαλύψεις τού περασμένου αίώνα. Ό μηχανισμός, πού άποτελείται άπό περισσότερα άπό τριάντα γρανάζια, παρά τίς έξαντλητικές πολυετείς έπιστημονικές μελέτες στίς όποίες ύποβλήθηκε, έπιφυλάσσει άκόμα περισσότερες έκπλήξεις καί συνεχίζει νά προκαλή τό θαυμασμό καί τίς συζητήσεις μεταξύ τών έπιστημόνων καί τών άρχαιολόγων έξ αίτίας τόσο τής πολυπλοκότητάς του όσο καί τής προηγμένης έπιστημονικής γνώσης, πού ύποδηλώνεται άπό τήν κατασκευή του. Ό σχεδιασμός του μάς όδηγεί στό συμπέρασμα, ότι οί έπιστήμονες τής Έλληνιστικής Έποχής μπορούσαν νά ύπολογίζουν τίς κινήσεις τών πλανητών καί άλλων ούρανίων σωμάτων μέ πολύ μεγάλη άκρίβεια, ή όποία μόλις κατά τή σύγχρονη έποχή έπιτεύχθηκε πάλι (σ.σ. βλ. «Θά ξαναγραφή ή Ίστορία τής Άρχαίας Τεχνολογίας», τ.291 καί Άφιέρωμα: «Οί τεχνικές έκπλήξεις άπό τήν έρευνα τού Υπολογιστή τών Άντικυθήρων», «Δ», τ. 299).
Ό Υπολογιστής τών Άντικυθήρων ύπολόγιζε τίς φάσεις τής Σελήνης καί τίς κινήσεις τού Ηλιου καί τής Σελήνης άνάμεσα στούς άστερισμούς τού ζώδιακού κύκλου. Άναπαριστούσε τίς κινήσεις γύρω άπό τόν Ηλιο τών όρατών μέ γυμνό μάτι πλανητών (Έρμή, Άφροδίτης, Άρη, Διός, Κρόνου), ένώ μπορούσε ύπίσης νά χρησιμοποιηθή ώς όργανο πλοήγησης άλλά καί γιά άστρονομικές έρευνες.
Τό σχετικό μέ τόν Υπολογιστή τών Άντικυθήρων βιβλίο τού καθηγητή Δρ Τζιοβάννι Παστόρε έμβαθύνει στή μελέτη τών έπιστημονικών μετρήσεων τής άρχαιότητας.
Τροχιά Γής
Τροχιά Σελήνης
Η έπικυκλοειδής κίνηση τής Σελήνης γύρω άπό τή Γή ύλοποιείται μέ άκρίβεια στόν Υπολογιστή τών Άντικυθήρων. Έπαναδιατυπώθηκε μόλις τό 1841 άπό τόν Ρόμπερτ Γουίλις («Principles of Mechanism).
Ηλιοκεντρισμός, έπικυκλοειδής κίνηση καί Θεωρία τών Στροβίλων
Τό ήλιοκεντρικό πλανητικό σύστημα, πού πρότεινε ό Κοπέρνικος τό 1543, είχε ήδη περιγραφή άπό τήν άρχαία έποχή άπό τόν Άρίσταρχο τόν Σάμιο (γ΄ αί. π.Χ.), άλλά κι άπό άλλους έπιστήμονες, οί όποίοι είχαν κάνει σπουδαίες άνακαλύψεις. Ό Ερατοσθένης είχε ύπολογίσει μέ έξαιρετική άκρίβεια τήν περίμετρο τής Γής, ένώ ό Άπολλώνιος ό Περγαίος στά «Κωνικά» του άναφέρθηκε στήν έπικυκλοειδή κίνηση, ή όποία στόν Υπολογιστή τών Άντικυθήρων άποτελεί τό μαθηματικό πρότυπο γιά τούς ύπολογισμούς τών κινήσεων τών ούρανίων σωμάτων.
Είναι πολύ πιθανόν, οί άρχαίοι έπιστήμονες νά μπορούσαν νά ύπολογίσουν τίς δυνάμεις έλξης (βαρύτητα), δεδομένου ότι γνώριζαν, ότι κατά τήν κυκλική κίνηση τών πλανητών ή δύναμη τής βαρύτητας είναι ίση μέ τήν φυγόκεντρο (Πλούταρχος, «Περί τού έμφαινομένου προσώπου τώ κύκλώ τής Σελήνης»). Η φυγόκεντρος δύναμη διατυπώθηκε άπό τόν Κριστιάν Χόιγκενς μόλις τόν ιζ΄ αίώνα.
Σέ χειρόγραφα, τά όποία δέν έκδόθηκαν άπό τό Νεύτωνα, άλλά συμπεριλήφθηκαν στό έργο τού μαθητή του Ντέηβιντ Γκρέγκορυ μέ τίτλο «Αstronomiaes physicae et geometricae elementa» (1702), φέρεται ό Νεύτων νά δηλώνή, πώς τό ότι ή δύναμη τής βαρύτητας είναι άντιστρόφως άνάλογη τού τετραγώνου τής άπόστασης, ήταν γνωστό άπό τήν άρχαιότητα. Ό ίδιος ό Νεύτων στό έργο του «De mundi systemate liber» (1728) άποδίδει τή γνώση τού νόμου τού άντιστρόφως άναλόγου τού τετραγώνου στόν Πυθαγόρα, ό όποίος είχε μελετήσει άναλογίες ήχων μέ τό μονόχορδό του.
Έπομένως μπορούμε νά ύποθέσουμε, ότι ώρισμένα άξεπέραστα μυαλά τής Άρχαιότητας μέ τή γνώση τών έξισώσεων τής έπικυκλικής κίνησης, πού ή κατασκευή τού Υπολογιστή τών Άντικυθήρων ύποδηλώνει, ήταν σέ θέση νά ύπολογίσουν τήν άπόσταση Γής - Ηλιου καί άναλόγως τήν ταχύτητα τής Γής καί τής Σελήνης καί τή
Σύγκριση ύπολογισμών κινήσεων ούρανίων σωμάτων
(Άρχαίων Έλλήνων, Νεύτωνα, συγχρόνων).
δύναμη τής βαρύτητας, φθάνοντας στά ίδια άποτελέσματα, πού έφθασε ή Έπιστήμη 19 αίώνες άργότερα μέ τήν έφαρμογή τού Νόμου τής Παγκόσμιας Έλξης τού Νεύτωνα («Philosophiae Naturalis Principia Mathematica», 1687).
Έπιπροσθέτως τό μαθηματικό πρότυπο τής έπικυκλοειδούς κίνησης, πού χρησιμοποιήθηκε γιά τήν κατασκευή τού Υπολογιστή τών Άντικυθήρων, παρουσιάζει πολλές κινηματικές άναλογίες μέ τή «Θεωρία τών Στροβίλων», πού χρησιμοποιείται άπό τούς έπιστήμονες τής σύγχρονης έποχής γιά τήν έξομοίωση τού σχηματισμού τού Ηλιακού μας Συστήματος. Τό πρότυπο τού «Σύμπαντος τών Στροβίλων» έχει ύποτεθή άπό πολλούς νεώτερους έπιστήμονες - φιλοσόφους, όπως τόν Καρτέσιο, τόν Κάντ, τόν Λαπλάς κ.ά.. Πολλές άπό τίς ύποθέσεις τών έπιστημόνων τών ιζ΄ έως ιθ΄ αίώνων έχουν έπιβεβαιωθή τά πρόσφατα χρόνια άπό τό διαστημικό τηλεσκόπιο Χάμπλ, τό όποίο τέθηκε σέ τροχιά γύρω άπό τή Γή τό 1999 άπό τή ΝΑΣΑ.
Κατά συνέπεια ή άπόδειξη χρήσης τού έπικυκλικού προτύπου στήν κατασκευή τού Υπολογιστή τών Άντικυθήρων καί οί κινηματικές άναλογίες του μάς όδηγούν στήν ύπόθεση, ότι οί ίδέες καί τά πρότυπα τών έπιστημόνων τής σύγχρονης έποχής γιά τό Διάστημα καί τό Σύμπαν έχουν τίς ρίζες τους στήν άρχαία έποχή (*).
(*) Σ.σ.: Ό Θέων ό Σμυρναίος παρέχει τήν πληροφορία, ότι κατά τόν Άναξίμανδρο (στ΄ αί. π.Χ.) ή Γή είναι μετέωρος στό διάστημα καί κινείται. (Έκδ. Hiller, 18, Λειψία, 1878). Έκατό χρόνια πρίν άπό τούς Πυθαγόρειους Ίκέτα καί Έκφάντου, τούς όποίους ό Κοπέρνικος σέ έπιστολή του πρός τόν πάπα άναγνωρίζει ώς διατυπώσαντες τή θεωρία τού Ηλιοκεντρικού Συστήματος, ό Άναξίμανδρος πρώτος όμολογείται, ότι έχει διατυπώσει τή θεωρία αύτή. Αίτιο τής αίώρησης τής Γής στό διάστημα θεωρούσε τήν άσκηση άπό τά άστρα, πού περιβάλλουν τή Γή, άναλόγων έλκτικών δυνάμεων. Είναι κατά συνέπεια ό Άναξίμανδρος ό πρόδρομος τής Θεωρίας τής Παγκοσμίου Έλξεως. Ό Σιμπλίκιος μάς δίδει έπί πλέον τήν πληροφορία, ότι ό Άναξίμανδρος προέβη στή μέτρηση τών άποστάσεων καί τών μεγεθών τών πλανητών άπό τή Γή.
Τό Γρανάζι τού Άρχιμήδη: Μέρος όδοντωτού τροχού τού γ΄ αί. π.Χ., ίδιας τεχνολογίας μέ τόν Υπολογιστή τών Άντικυθήρων.
Τό Γρανάζι τού Άρχιμήδη
Τό 2006 βρέθηκε στήν πόλη Όλβία τής νήσου Σαρδηνίας ένα μέρος όδοντωτού τροχού (γραναζιού) έξωτερικής διαμέτρου 4,3 έκ. τού γ΄ αί. π.Χ.. [Σ.σ.: Η Όλβία ήταν άποικία τών Φωκαέων (στ΄ αί. π.Χ.) στήν βορειοανατολική Σαρδηνία (Σαρδώ).] Η όδόντωση τού γραναζιού έχει τριγωνική διατομή, όπως καί τού Υπολογιστή τών Άντικυθήρων.
Ό Υπολογιστής τών Άντικυθήρων δέν είναι τό μόνο «πλανητάριο», πού έφτασε ώς έμάς. Στή λατινική βιβλιογραφία άναφέρεται ένα άκόμη, πού τό κατασκεύασε ό Άρχιμήδης τόν γ΄ αί. π.Χ., προφανώς μέ γρανάζια έπίσης (*).
Ό Κικέρων (σύγχρονος τής έποχής, πού βυθίστηκε ό Υπολογιστής τών Άντικυθήρων) άναφέρει, ότι μετά τήν κατάληψη τών Συρακουσών ό Ρωμαίος πρόξενος Μαρκέλλος μετέφερε στή Ρώμη μιά πλανητική σφαίρα κι ένα πλανητάριο, πού είχε κατασκευάσει ό Άρχιμήδης («De Re Publica», I, 14, 21, 22 καί «Tusculanae disputationes», I, 63.) To πλανητάριο άναφέρεται έπίσης άπό τόν Όβίδιο κ.ά. Σέ ένα έπίγραμμα τού Κλαουντιάνο άναφέρεται, ότι τό όργανο ήταν τοποθετημένο μέσα σέ μία γυάλινη σφαίρα ζωγραφισμένη μέ άστρα.
Τέτοιες περιγραφές άποδεικνύουν, ότι γίνονταν γιά αίώνες κατασκευές έπιστημονικών όργάνων μέ γρανάζια.
(*) Σ.σ.: Ό Διογένης Λαέρτιος καί ό Λατίνος συγγραφέας Πλίνιος παρέχουν τήν πληροφορία, ότι καί ό Άναξίμανδρος είχε κατασκευάσει (ούράνια) «σφαίρα». Πρόκειται περί τής κατασκευής τού πρώτου πλανητάριου στόν κόσμο (στ΄ αί. π.Χ.), όπου δηλούνταν οί κινήσεις τού Ηλιου καί τών πλανητών.
Γιάννης Λάζαρης - (Ενά μεγάλο ευχαριστώ στον κ.Στ.Μανάκο απο το Νιού Χαμσά'ι'ρ που το έστειλε)
ΠΗΓΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου