ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΑ ΒΟΤΑΝΑ

Η δημιουργία της βοτανικής επιστήμης οφείλεται αποκλειστικώς εις τους αρχαίους Έλληνας φιλοσόφους. Τα πρώτα ελληνικά συγγράμματα τα οποία πραγματεύονται επιστημονικώς περί φυτών ήσαν τα των ριζοτόμων, των φαρμακοπωλών καθώς και τα των γεωπόνων και γεωργικών, οι οποίοι δύνανται να θεωρηθούν ως εκπρόσωποι της εφηρμοσμένης βοτανικής.
Σημαντικότερος μεταξύ των πρώτων ριζοτόμων υπήρξε ο Διοκλής ο Καρύστιος (330 π.Χ.). Αυτός ήτο ιατρός συγγράψας πολλά αξιόλογα ιατρικά έργα. Ως ριζοτόμος, συνέγραψε το "Ριζοτομικόν". Θεωρείται το αρχαιότερον φαρμακογνωστικό έργο και πηγή όλων των φαρμακολόγων. Εις αυτό περιγράφονται τα φυτά, η ιατρική αυτών χρήσις, τα συνώνυμα και ο τρόπος κατά τον οποίον πρέπει να εκριζούνται αυτά. Εκ των συγγραμμάτων του Διοκλέους διεσώθησαν αποσπάσματα, θεωρείται δε ότι αυτά εχρησιμοποιή-θησαν ως πρότυπον διά τα έργα των Θεοφράστου, Διοσκουρίδου και Πλινίου.
Παράλληλα προς την πρακτικήν άποψη, η μέριμνα των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων υπήρξε αποκλειστικά επιστημονική. Οι πρώτοι οι οποίοι εθεώρησαν τα φυτά ως όντα οργανικά και ζώντα, υπήρξαν οι Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι (500 π.Χ.). Ο Δημόκριτος (460-380 π.Χ.) ο οποίος συνέγραψε γεωπονικό έργον, εδίδασκε ότι υφίσταται ενιαίον γενικό σχέδιο εις την κατασκευή του οργανικού κόσμου. Βέβαια, αυτός, εκτός από την γεωπονία, ησχολείτο εις την φιλοσοφίαν, φυσικήν, μαθηματικά, ποίησιν, μουσικήν, ζωγραφικήν και ιατρικήν. Των έργων του ελάχιστα αποσπάσματα δυστυχώς διεσώθησαν. Ο Αριστοτέλης (384-322 π.Χ.), στον οποίο δικαίως αποδίδεται ο τίτλος του μεγάλου βοτανολογίου, έγραψε έργον με τον τίτλο "Περί Φυτών" του οποίου επίσης μόνο αποσπάσματα διεσώθησαν μέχρις ημάς. Αυτός τελειοποίησε την ιδέα του Δημοκρίτου, συγκρίνων όλες τις γνωστές μορφές φυτών και ζώων. Έφθασε εις το αξιολογώτατον συμπέρασμα ότι υφίσταται συσχέτισις όλων των εμβίων όντων και εσωτερική εξελικτική κλίμακα δομής η οποία και είναι υπεύθυνος διά την εξωτερικήν διαφοροποίησιν των όντων.
Ο Αριστοτέλης είχε πλούσιον βοτανικόν υλικόν εξ Ελλάδος, καθώς και της Ασίας, οφειλόμενο εις τον Μέγα Αλέξανδρον, ο οποίος κατά τας εκστρατείας του ουδέποτε λησμόνησε τον μέγα αυτού διδάσκαλον. Επίσης αυτός είναι ο οποίος ίδρυσε βοτανικόν κήπον παρά τον Ιλυσόν, εις τον οποίο, κατά τον Διογένη Λαέρτιο, υπήρχαν εποπτικά μέσα διδασκαλίας της Βοτανικής και το οποίο διηύθυνε ο μαθητής αυτού Θεόφραστος (372-288). Μετά τον Αριστοτέλη, περί φυτών έγραψαν οι μαθηταί αυτού Φανίας, γράψας τα "Φυτικά ή Περί Φυτών" το σύγγραμμα του οποίου χάθηκε και ο Θεόφραστος ο Ερέσιος.
Ο Θεόφραστος συνεκέντρωσε όλας τας περί φυτών γνώσεις της εποχής του σε δύο περισπούδαστα έργα με τους τίτλους "Περί Φυτών Ιστορία" και "Περί Φυτών Αιτίαι".
Εις τα συγγράμματα αυτά περιλαμβάνονται όχι μόνο αι παρατηρήσεις των ριζοτόμων, ιατρών και έμπειρων αγροτών, αλλά και όλαι αι γνώσεις των ιδικών του παρατηρήσεων. Ο Θεόφραστος θεωρείται ο πατέρας της Βοτανικής. Η εξέτασις των φυτών είναι λεπτομερής και χωρίς προκαταλήψεις της εποχής του, πολλαί δε περιγραφαί ευρίσκονται εις το ύφος των καλυτέρων νεωτέρων περιγραφών.
Ο αριθμός των φυτών τα οποία αναφέρονται εις τα παραπάνω έργα ανέρχεται σε 550. Η διαίρεση των φυτών γίνεται σε δένδρα, θάμνους, φρύγανα και πόας, αι πόαι σε λαχανευομένας, κοσμητικάς, φαρμακευτικάς. Στο 3ο βιβλίο περιγράφει περί τα 50 είδη δασικών δένδρων λεπτομερώς, στο 4ο βιβλίο την φυτο-γεωγραφία, μακροβιότητα και νοσήματα δένδρων. Εις το 5ο βιβλίο εξετάζει όλες τις ποιότητες των ξύλων. Εις το 6ο βιβλίο εξετάζει τα φρυγανώδη φυτά, εις το 7ο βιβλίο και 8ο τους οπούς των φυτών, ρητίνην, πίσσαν, έλαια και την ιαματικήν δύναμη των βοτάνων και ριζών. Ο Θεόφραστος είναι ο ιδρυτής πολλών βοτανικών όρων ως ανθήλη, βόυρυον, θύιον, κόρσιον, κράνον, κώδυον, πέτασος, πέρσιον, φαυλία, μαστίχη και άλλων.*
Αυτός πρώτος διέκρινε κάτωθεν του φλοιού των φυτών το κάμβιον, διέκρινε ότι όλα τα φύλλα συντελούν εις την θρέψη των φυτών, καθώς και ότι, κάθε φυτό έχει συγκεκριμένη περιοχή εξαπλώσεως, ενώ, πολύ αργότερα, κατά τον μεσαίωνα, οι τότε βοτανολόγοι, αγνοούντες αυτό, προσπαθούσαν να προσομοιάσουν την χλωρίδα της Μέσης Ευρώπης προς τα υπό του Θεοφράστου περιγραφόμενα φυτά.
Μετά τον θάνατο του Θεοφράστου η βοτανολογία επί πολλά έτη παρέμεινε στάσιμος. Ειδικά κατά την Ρωμαικήν και Αλεξανδρινήν εποχή κανέν αξιόλογο συναντώμεν.
Οι Ρωμαίοι δεν έδιδον προσοχή παρά μόνο σε πράγματα αμέσου ωφελείας, ενδιαφερόμενοι περισσότερο διά την γεωργία και κηπουρικήν και παραμελούντες την βοτανική με την ευρυτέρα της σημασία.
Κατά τον πρώτο μ.Χ. αιώνα αξιόλογος βοτανολόγος, όπως αναφέρθηκε και στο πρώτο μέρος του άρθρου, είναι ο Διοσκορίδης ο Αναβαρζεύς (40-90μ.Χ.). Εις την "περί ύλης Ιατρικής" μελέτη του, διακρίνει ήδη κανείς την κατάταξιν των φυτών σύμφωνα με τας ενεργάς ύλας και τας θεραπευτικάς ικανότητας εκάστου. Αι ασθένειαι του ανθρώπου, που διαχωρίζει ο Διοσκορίδης, περνούν τας 50, πονοκέφαλος, ίκτερο, παθήσεις σπλήνας, νεφρίτις, έλκος στομάχου.
Διά εκάστη εκ τούτων των ασθενειών έχει μία κατάλληλη συνταγή. Περισσότερα εκ των 65 βοτάνων είναι αντιβηχικά, άπειρα άλλα τα συνιστά στας γυναικείας παθήσεις, διά την θεραπεία τραυμάτων και ως αντίδοτα εις το "δήγμα" των φιδιών.
Άξιο θαυμασμού είναι ότι ο Διοσκορίδης κατόρθωσε, εις την εποχή του ακόμη, να αναγνωρίση 500 φυτά ως θεραπευτικά, εκ των 6.000 ειδών που αναγνωρίζουμε σήμερον ως αυτοφυή εις την Ελλάδα, δηλαδή άνω των 8% ενώ παγκοσμίως σήμερον έχουν ερευνηθεί φαρμακευτικά μόλις 5% εκ των 600.000 ειδών που φυτρώνουν στην Γή.
Εις τους πρωτοπόρους ιατρούς των τελευταίων χρόνων της αρχαιότητος ανήκει και ο Γαληνός, γεννηθείς το 131 μ.Χ. εις την Μ. Ασία. Μελετών την φιλοσοφία του Αριστοτέλους και του Θεόφραστου και αφού εστράφη αργότερα εις την ιατρικήν διά να εμπλουτίση περαιτέρω τας γνώσεις του πήγε για σπουδές στην Σμύρνη, την Κόρινθο, Αλεξάνδρεια. Στόχος Δε του Γαληνού ήτο να συμπληρώση τας γνώσεις του Ιπποκράτους με στοιχεία ανατομίας και φυσιολογίας. Τα φάρμακα διά τον Γαληνό είναι σπουδαία βοηθήματα εις την ιατρική. Εις τα συγγράμματά του αναφέρει 304 απλά φάρμακα εκ του κόσμου των φυτών και 155 άλλας ύλας εκ της φύσεως.
Ο φαρμακευτικός τούτος θησαυρός εμπλουτίζεται εξ ενός σωρού πολυπλόκων συνθέτων φαρμάκων που ανταποκρίνονται εις τας διαφόρους ασθενείας. Τα σύνθετα φάρμακα του Γαληνού ήτο η βάσις διά τα σύνθετα σύγχρονα φαρμακευτικά ιδιοκατασκευάσματα και ως εκ τούτου ονομάζονται και γαληνικά.


Εις τους παλαιότερους χρόνους η γνώσις και η πρακτική της ιατρικής εθεωρείτο προνόμιο των Θεών. Κυριώτεραι ιατρικαί θεότητες ήσαν ο Απόλλων, ιατρός των Θεών, εφευρέτης της ιατρικής, πέμπων τους λοιμούς ή σώζων τους ανθρώπους από αυτούς, η Άρτεμις λοχεία Θεά, η Αθηνά-Υγεία προστάτης της Υγείας των ανθρώπων, η Ήρα προστάτις των τικτουσών. Δευτερεύουσαι ιατρικαί θεότητες ήσαν η Αφροδίτη, ο Ποσειδών, ο Ερμής, η Ειλειθύια, ο Πρίαπος, ο Βάκχος, ο Πάν, ο Ηρακλής, ο Αμφιάραος, ο Άμυνος. Ήδη όμως από του 7ου π.χ. αιώνος η λατρεία του υιού του Απόλλωνος Ασκληπιού εξετόπισε σχεδόν ως προς την ιατρική και την υγεία την λατρεία παντός άλλου θεού, ημιθέου ή ήρωος. Έτσι αφιέρωναν εις τούτον ναούς, στις πιο ευχάριστες τοποθεσίες, όπως είναι αι πηγαί, αι όχθαι των ποταμών ή τα ιερά άλση.
Εις αυτά τα μέρη οι προσκυνητές αποζητούσαν με προσευχές και προσφορές την θεραπεία διά τις ασθένειές τους.
Αναφέρονται, συχνότατα, θαύματα εις τα ιερά του Ασκληπιού. Από τας επτά διαγνώσεις ασθενειών της Επιδαύρου(2ο ήμισυ του 4ου π.χ. αι.), που έχουν διασωθεί, γνωρίζουμε ότι θαυματουργαί θεραπείαι έχουν πραγματικά συμβεί, όπως η ίαση της μονόφθαλμης Αθηναίας Αμβροσίας, μ' ένα φάρμακο που της έβαλαν στο άρρωστο μάτι ή το φύτρωμα τριχών στην φαλάκρα του Μυτιληνιού Ηραίου, που τόσο το επιθυμούσε.
Ο Ασκληπιός εγεννήθη στο δασωμένο Πήλιο υπό την προστασία του σοφού κενταύρου Χείρωνος ο οποίος του εδίδαξε την ιατρική. Εκτός της ιατρικής τούτος εγνώριζε αστρονομία και διετέλεσε διδάσκαλος των Αργοναυτών. Κατώκει εις σπήλαιον του Πηλίου. Καλλιέργησε τα πρώτα θεραπευτικά φυτά. Ήτο λαμπρός θεραπευτής. Αναφέρονται ως έξοχα έργα του η θεραπεία της τυφλώσεως των Φοινίκων, τους οποίους ο Αμύντωρ τιμώρησε δι' έγκλημα καθοσιώσεως. Εκεί, από τον διδάσκαλό του, ο Ασκληπιός εγνώρισε την θεραπευτική δύναμη που υπάρχει κρυμμένη στις ρίζες των φυτών, τους καταπραυντικούς χυμούς των η θεραπευτική χρησιμοποίηση των οποίων του προσέδωσε την φήμη μεγίστου θεραπευτού. Ο Ησίοδος τον θεωρεί Θεό της ιατρικής. Κατείχε το μυστήριον "πολυπήμονας ανθρώποισιν ιάσθαι νόσους", (Πίνδαρος, Πύθιοι 1,46), γενόμενος αυτός δημιουργός της ιατρικής τέχνης και πρώτος επιστήμων-ιατρός, αφού "πρό δε Ασκληπιού τέχνη μεν ιατρική ούπω ήν. Εν ανθρώποις, Δε τινα οι παλαιοί είχον φαρμάκων και βοτανών οία παρ' �Ελλησι Χείρων ο Κένταυρος ηπίστατο και οι υπό τούτου παιδευθέντες ήρωες", (Γαληνός, Εις. ή Ιατρ. Εκδ. Κuhn τ. 14, σελ 674), αλλά και διδάσκαλος της ιατρικής των υιών και απογόνων του "μαθητάς της ιατρικής κατελίπετο τους έκγονους�." (Πλάτων �Πολιτεία', 1,599).
Ο Ασκληπιός, κατά τον Πίνδαρον, τον Απολλόδωρον, τον Ξενοφώντα κ.ά. εθεράπευε χρησιμοποιών φάρμακα από φυτά, χειρουργικάς μεθόδους, φλεβοτομίαν και επωδάς, αλλά και νεκρούς μερικές φορές ανίστα. Το γεγονός προκάλεσε τον θυμό του Πλούτωνος ο οποίος διεμαρτυρήθη εις τον Δία διότι ο Άδης ερημωνόταν, ο δε Δίας κατεκεραύνωσε τον Ασκληπιό. Ο πατέρας αυτού Απόλλων όμως, ετιμώρησε τους Κύκλωπας, οι οποίοι κατεσκεύασαν τον κεραυνόν το δε υιόν αυτού έφερε ως αθάνατον εις τον Όλυμπον.
Ένας από τους πιο παλαιούς Θεούς-ιατρούς ήταν ο Παιώνας του οποίου το όνομα αναφέρεται σε μία πήλινη πλάκα της Κνωσσού.
Αυτός είναι που θεράπευσε στον Όλυμπο τον Άδη και τον Άρη με καταπραϋντικό βάλσαμο μετά τον πληγωμό τους στην μάχη της Τροίας. Το όνομα του Παιώνα έδωσαν οι αρχαίοι στο φυτό παιωνία. που και σήμερα ακόμη λέγεται πηγουνιά. Διά την αιμοστατική δράση της παιωνίας μας άφησε ο Όμηρος μία χαριτωμένη παράσταση:
"Με βότανα παυσίπονα που του 'βαλε ο Παιήων
Τον ιάτρευσεν ότι θνητός δεν ήτο αυτός πλασμένος
Και όπως γρήγορα η πυτιά το λευκό γάλα πήζει
Που υγρόν συσφίγγεται, καθώς το ανακατώνουν
έτσι εθεράπευσε γοργά τον άγριον Άρη εκείνος."


Εις ένα παλαιό διδακτικό ποίημα, πηγουνιά χαρακτηρίζεται ως η βασίλισσα των βοτάνων. Ο χαρακτηρισμός αυτός πράγματι της αξίζει τόσο διά το εντυπωσιακό άνθος της όσο διά τις θεραπευτικές της ιδιότητες. Κατά το ποίημα τούτο, οι Θεοί παρέδωσαν την πηγουνιά εις τον Απόλλωνα, ως φάρμακο κατάλληλο διά όλες τις ασθένειες. Βρίσκουμε ακόμη την παιωνία εις το "μαγικό" άλσος της Εκάτης όπου της απεδίδοντο "μαγικές" δυνάμεις. Η μυθολογική ιστορία της Εκάτης είναι στενά συνδεδεμένη με τις γνώσεις της γύρω από τα βότανα.
Διατηρούσε εις την Κολχίδα του Ευξείνου Πόντου ένα κτήμα περικυκλωμένο από υψηλούς τοίχους όπου μαζί με την κόρη της Μήδεια καλλιεργούσε τα "μαγικά" της φάρμακα που συναντούμε συχνά στα Ομηρικά έπη. Ο Διοσκορίδης (3.147) μας άφησε μία εύστοχη περιγραφή της παιωνίας με τα παλαμοειδή φύλλα και τους μακρουλούς καρπούς που έχουν πέντε ή έξη μαύρους σπόρους εις το κέντρο και άλλους κόκκινους. Είς την συνταγή του Διοσκορίδη, 10 ή 12 κόκκινοι σπόροι θεραπεύουν το έλκος του στομάχου, ενώ οί μαύροι διώχνουν τον εφιάλτη. Την ξεραμένη ρίζα την χρησιμοποιούσε στην μαιευτική, στους πόνους του στομάχου, στον ίκτερο και στις παθήσεις των νεφρών και της κύστης. Ο Πλίνιος (24.4) γνώριζε επίσης την παιωνία σαν φυτό των δασωμένων βουνών, όπου την συναντούμε και σήμερα. Κι' αυτός είχε προβληματισθεί από το διαφορετικό χρώμα των σπόρων και συνιστούσε να παίρνονται οι κόκκινοι σαν αιμοστατικό και οι μαύροι για τα γυναικεία νοσήματα. Ο Θεόφραστος (9.8.6) κατέταξε την παιωνία στα φαρμακευτικά φυτά, που χρειάζονται ορισμένους κανόνες στην συλλογή τους. Έλεγε ότι στην εκσκαφή της ρίζας υπήρχε πάντα κίνδυνος βουβωνοκήλης, υπαινισσόμενος έτσι το μεγάλο βάθος που πρέπει να σκάψουμε για να βρούμε την ρίζα.
Η δίδυμη αδελφή του Απόλλωνος, η Άρτεμις, ήταν όπως γνωρίζουμε, η Θεά της Φύσεως και της γονιμότητος και προστάτευε τις γυναίκες. Χρησιμοποιούσε πολλά φυτά, που και σήμερα ακόμη μεταχειρίζονται στην θεραπεία γυναικείων παθήσεων. Και η Αφροδίτη, σαν Θεά της ομορφιάς και της αγάπης, χρησιμοποιούσε βότανα για τους σκοπούς της.
Μία κόρη από τον γάμο της Ήρας με τον Δία ήταν επίσης συνδεδεμένη με την ιατρική και τα βότανα. Είναι η Θεά της εγκυμοσύνης Ειλειθύια που με βότανα κατεπράυνε τις οδύνες του τοκετού. Και η Αθηνά έκανε ιατρικές θεραπείες με βότανα. Είχε κάποτε θεραπεύσει το μάτι κάποιου Λυκούργου από την Σπάρτη και από τότε την θεωρούσαν ως προστάτιδα των ματιών και διά τούτο ίσως ονομάσθη εκτός των άλλων και "γλαυκώπις".
Ο Όμηρος θεωρούσε τον Απόλλωνα κατευναστή των πόνων, και ίσως των ψυχικών ασθενειών γιατί ως Θεός της Αρμονίας φροντίζει την ψυχική ισορροπία, ενώ την σωματική υγεία ο υιός του Ασκληπιός. Ακόμα, και ο Άδης, η γυναίκα του Περσεφόνη και ο Διόνυσος ελατρεύοντο ως θεραπευτές. Και οι ημίθεοι όπως και οι ήρωες, είχαν θεραπευτικές ικανότητες. Τον Ηρακλή θεωρούσαν σαν προστάτη των ιαματικών πηγών. Σ' αυτόν οφείλεται η ανακάλυψη του υοσκύαμου. Οι Ιπποκράτειοι έδιναν τους σπόρους του παραισθησιογόνου φυτού ανακατεμένους με κρασί, για τον πυρετό, τον τέτανο και σε παραλύσεις που επαρουσιάζοντο μετά τον τοκετό. Ο Διοσκορίδης (4.69) χαρακτηρίζει αυτό το δύσμορφο και υπνωτικό βότανο σαν ακατάλληλο και το δίνει μόνο για παυσίπονο.
Αχιλλεία έλεγαν στην αρχαιότητα το φυτό του Αχιλλέα που είχε γιατρέψει τον πληγωμένο Τήλεφο.
Στην χώρα μας υπάρχουν 24 αυτοφυή είδη με το όνομα αχιλλεία, που είναι κοινώς γνωστά ως χιλιόφυλλα ή αγριαψυθιές. Ένα απ' αυτά, η Achillea ageratifolia, με τα γκρίζα χνουδωτά φύλλα, συναντάται συχνά στον Όλυμπο.
Οι Διόσκουροι, Κάστωρ και Πολυδεύκης, ήταν οι βοηθοί των ανθρώπων στα πεδία της μάχης και στην θάλασσα όπου έκαναν μεγάλη χρήση βοτάνων. Άλλος ιατρός και γνώστης των ιδιοτήτων των βοτάνων 150 χρόνια πριν τον Ασκληπιό είναι ο μάντις Μελάμπους ο Αργείος, 1400 π.χ. κατά τον Μολέ, ο υιός του Αμυθέωνος. Έγινε ένδοξος για την θεραπεία των θυγατέρων του βασιλέως του Άργους Προίτου, της Λυσίππης, της Ιφινόης και της Ιφιανάσσης. Αυτές έπασχον από υστερία, φρενίτιδα και οδυνηρού εκζέματος.
Αι θυγατέρες του Προίτου κατελήφθησαν υπό μανίας και νομίζοντας τους εαυτούς των αγελάδας έφυγαν εις τα όρη μυρικάζοντας. Η ψυχοπάθεια έγινε κοινή στις περισσότερες γυναίκες του Άργους ως ομαδική υστερία και εγκατέλειπον τας οικίας των ακολουθώντας ολόγυμνες τις θυγατέρες του Προίτου εις τα όρη και τα δάση. Ο Μελάμπους τις εθεράπευσε με ελλέβορο δίνοντάς τους γάλα από κατσίκα που είχε φάει ελλέβορο. Το γεγονός καταγράφει ο Ηρόδοτος (βιβλίον Θ' κεφ. 33). Κατά τον Ηρόδοτον επίσης, έφερε εις το Άργος την λατρεία του Διονύσου και τας φαλλοφορίας. "Έλλησι γαρ δη Μελάμπους εστιν ο εξηγησάμενος του Διονύσου το τε όνομα και την θυσίαν και την πομπήν του φαλλού" (βιβλίο β' κεφ. 48). Βραδύτερον ο Μελάμπους εθεράπευσε και την μανίαν των γυναικών της Μεσσηνίας (Απολλόδωρος βιβλ.ίο Α κεφ 9, 13), ως και την ανικανότητα του Ιφίκλου δια σκωρίας σιδήρου (Όμηρος, �Οδύσσεια' Λ 235). Εις την Μεγαρίδα υπήρχε ιερό αυτού μετ' αγάλματος. Έγινε δε ο Μελάμπους αρχηγός οικογενείας όλης μάντεων και ιατρών, των Μελαμποδιδών, εις την οποία ανήκουν ο Μάντιος, ο Οικλής, ο Αμφιάραος κ.ά.
Με ελλέβορο δηλητηρίασαν οι πολεμισταί της Δελφικής Αμφικτυονίας τα νερά του Πλειστού και υπέταξαν ύστερα από δεκαετή πολιορκία, την Χρύσα, που επιζητούσε με τους Δελφούς την εύνοια του Απόλλωνος. Ο καλύτερος ελλέβορος φύτρωνε στην Οίτη, όπου ο Ηρακλής έκτισε τα "Πυρά" του, για να δώση τέλος στους πόνους που του προκαλούσε ο χιτών με το αίμα του κενταύρου Νέσσου. Όταν ο Φιλοκτήτης άναψε την πυρά για τον Ηρακλή που πέθαινε, αυτός του χάρισε το ονομαστό του τόξο με τα θανατηφόρα βέλη.