Το παράδοξο του κενταύρου

"Υπάρχουν και άλλα πράγματα Οράτιε, στον ουρανό και στην γη που δεν τα ονειρεύτηκε η φιλοσοφία μας."
Σαίξπηρ (Άμλετ)

Η φωτογραφία που συνοδεύει το παρόν άρθρο, βρέθηκε πριν λίγο καιρό στα χέρια του συγγραφέα από δυο ανεξάρτητες μεταξύ τους πηγές. Η μια από αυτή, συνοδευόταν μάλιστα με συγκεκριμένες (αν όχι και πολλές) περαιτέρω πληροφορίες. Συγκεκριμένα, πρόκειται για το σκελετό ενός αληθινού κενταύρου που ανακαλύφτηκε κάπου στον Βόλο και στάλθηκε σε Αμερικάνικο πανεπιστήμιο του Τέξας για μελέτη του γενετικού του κώδικα. Ομολογουμένως, μπροστά στην εικόνα αυτή καθώς και στα στοιχεία που δόθηκαν, προκάλεσαν ένα εύλογο θαυμασμό. Πρόκειται όμως για μια γνήσια φωτογραφία;

Η ιδιότητα του συγγραφέα δεν είναι αυτή ενός ανατόμου ή ενός επεξεργαστή εικόνων έτσι ώστε να μπορέσει να διευκρινίσει με σιγουριά αν ο σκελετός που παρουσιάζεται αντιστοιχεί στα οστά τα οποία περιλαμβάνουν ένα σώμα αλόγου, ή ενός ανθρώπου. Παράλληλα, η ποιότητα της εικόνας η οποία αν και φαινομενικά καλή δημιουργεί κάποια ερωτηματικά. Η παρουσία πολλών κουκίδων είναι εμφανής σε όλη την φωτογραφία, αυτό σημαίνει μήπως πως έχει τραβηχτεί από μακριά και βλέπουμε ένα σουμάρισμα; Είναι δυνατόν η μη απόλυτα καθαρή ευκρίνεια της εικόνας να κρύβει και την πιθανή πλαστότητα της; Ένα επιπλέον στοιχείο είναι και μια φαινομενική διαφορά στον φωτισμό, μεταξύ του ανθρώπινου σκελετού και του υπόλοιπου (αλόγου;).

Είναι γεγονός πως οι ερευνητές του παραδόξου έχουν γεμίσει τα συρτάρια τους από κάθε λογής περίεργες φωτογραφίες που άλλοτε καθαρά και άλλοτε με δυσκολία, γίνεται εμφανής η απάτη. Μπορεί να συμβαίνει το ίδιο λοιπόν και με την φωτογραφία που βλέπουμε;

Ας γίνουμε όμως λίγο καλοθελητές και ας προσπαθήσουμε να δεχτούμε την γνησιότητα της εικόνας. Άλλωστε δεν είναι και η πρώτη φορά που η 'ανακάλυψη' ενός μυθικού πλάσματος γίνεται γνωστή. Σφίγγες λέγετε πως πετάνε στα Σπάτα και στους Δελφούς, ενώ Κέκροπες βαδίζουν στον Άθω! Γενικά η φημολογία αρχαίων πλασμάτων που να κατοικούνε στις σύγχρονες σπηλιές, στις εξοχές και σε σπίτια ορισμένων ερευνητών, δεν είναι κάτι το καινούργιο!

Τι μηνύματα όμως μας περνά αυτή η φωτογραφία;

Δύο είναι ίσως τα αξιόλογα στοιχεία: Η στάση του νεκρού καθώς και τα αγγεία που το συνοδεύουν. Το σώμα δεν βρίσκεται σε μια βρεφική στάση όπως είχε παρατηρηθεί να είναι ενταφιασμένα συχνά διάφορα άτομα που πρόσδιδαν έτσι και την θρησκευτική πίστη της επαναφοράς-αναγέννησης. Αντιθέτως , μοιάζει να έχει απλά τοποθετηθεί στον τάφο με ένα τρόπο ίσως βιαστικό (τα χέρια βρίσκονται τοποθετημένα το καθένα σε διαφορετικά σημεία δείχνοντας έτσι πως δεν υπήρξε μάλλον κάποια φροντίδα στο ίδιο το σώμα).

Σημαντικό στοιχείο σίγουρα αποτελούν τα αγγεία που πλαισιώνουν τον σκελετό. Το αν περιέχουν δείγμα γραφής ή κάποιο άλλο εμφανές στοιχείο που να μπορούσε από εδώ να μας βοηθήσει περισσότερο στην χρονική ταυτότητα του τάφου, είναι μάλλον ένα όνειρο! Η παρουσία τους όμως μαρτυρά κάποια θρησκευτική πίστη για μεταθανάτια επιβίωση. Το ερώτημα που προκύπτει όμως αφορά στην ταυτότητα αυτού που έχτισε τον τάφο και τοποθέτησε τα αγγεία μέσα σε αυτό. Άνθρωποι ή Κένταυροι; Για να δώσουμε εδώ κάποιες πιθανές απαντήσεις θα πρέπει να κοιτάξουμε τον κόσμο της μυθολογίας.

Οι Κένταυροι θεωρούνταν πλάσματα συνήθως βίαια και ορμητικά. Μέθυσοι, άξεστοι και λάγνοι, κατοικούσαν σε περιοχές κυρίως της ορεινής Θεσσαλίας, στο Πήλιο και λιγότερο στην περιοχή της Αρκαδίας ή στο ακρωτήριο Μαλέα. Δύο μονάχα φαίνεται να είχαν για τους ανθρώπους φήμη καλή. Ο Φόλος, φίλος του Ηρακλή, και ο Χείρων, σοφός δάσκαλος πολλών ηρώων όπως του Ηρακλή, του Ιάσονα, του Αχιλλέα κ.α. Για την καταγωγή τους, ο μύθος λεει πως κατάγονται από τον Κένταυρο, το παιδί του βασιλιά των Λαπιθών Ιξίωνα και ενός ομοιώματος της θεάς Ήρας από σύννεφο (!) Ο μύθος όμως θέλει οι κένταυροι να βρίσκουν τον αφανισμό μετά την Κενταυρομαχία μεταξύ αυτών και του βασιλιά του Λαπιθών Καινέα, και αυτό αφού είχαν επιτεθεί στις γυναίκες των Λαπιθών κατά τους γάμους της Ιπποδάμειας και του Πειρίθοου.

Είναι δυνατόν λοιπόν η φωτογραφία αυτή να αποδεικνύει τον παραπάνω μύθο; Οι αρχαίοι συγγραφείς μοιάζουν να περιγράφουν τις περιπέτειες των κενταύρων με μια φυσική ευκολία. Άλλοτε όμως χρονικογράφοι περιγράφανε με την ίδια ευκολία και ανθρώπους με το κεφάλι στο στομάχι και πλάσματα όπως μονόκερους. Φυσικά η δυνατότητα ύπαρξης ενός τέτοιου πλάσματος δεν μπορεί να είναι και τόσο απίθανη. Βγάζοντας στην άκρη κάθε αστήριχτη θεωρία περί ύπαρξης αρχαίων βιολογικών εργαστηριών, μπορούμε εύκολα να μιλήσουμε για όλα αυτά τα θαυμαστά 'πειράματα' της φύσης που έδωσαν στην γη πλάσματα όπως αυτά των δεινόσαυρων, πλάσματα που αληθινά ξεφεύγουν από το ζωικό βασίλειο που μας περιβάλει καθημερινά και που αποτελεί μελέτη της σεβαστής επιστήμης της Κρυπτοζωολογίας.

Η ύπαρξη λοιπόν μιας φυλής κενταύρων δεν θα μπορούσε να ήταν απαραίτητη μυθοπλασία όταν έχουμε συναντήσει ήδη μια μεγάλη σειρά πλασμάτων που μας έχουν αφήσει άναυδους. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό όμως πως η ύπαρξη ενός μεμονωμένου ευρήματος δεν μπορεί αναγκαστικά να υποδεικνύει και την άλλοτε παρουσία μιας ολόκληρης φυλής. Η στήριξη μιας τέτοιας θεώρησης θα πρέπει να γίνει μόνο και αν βρεθούν και άλλα παρόμοια δείγματα σκελετών.

Αν όμως η φωτογραφία αποτελεί άλλο ένα δείγμα της αίσθησης χιούμορ κάποιου αγνώστου, τότε ο κένταυρος θα παραμείνει ένα σύμβολο της ένωσης των κατώτερων ζωικών στοιχείων με αυτά τα ανώτερα πνευματικά αγαθά των ανθρώπων. Η ρώμη ενός αλόγου, η αρρενωπή ηλιακή του δύναμη, έρχεται ως συμπλήρωμα στο ελεύθερο πνεύμα του ανθρώπου για επέκταση και εξέλιξη. Αν ο κένταυρος της μυθολογίας αποτελεί το διάμεσο ανάμεσα σε δυο κόσμους, η παρούσα φωτογραφία αποτελεί ίσως το διάμεσο μιας ξεχασμένης εποχής, ή - και στην χειρότερη περίπτωση - μια ρομαντική απεικόνιση μιας εναλλακτικής πραγματικότητας που πολλοί από εμάς μάλλον θα θέλαμε να ζούμε.

Βιβλιογραφία
Παγκόσμια μυθολογία. Αθήνα εκδ. Εκδοτική Αθηνών, 1989.
Κούπερ Τ. Λεξικό παραδοσιακών συμβόλων. (π.ε. 1978) Αθήνα εκδ. Πύρινος Κόσμος, 1992.
Strange. Το απαγορευμένο περιοδικό: τ. 39 Δεκέμβριος 2001.