"Ο κόσμος είναι ένα συμβολικό αντικείμενο"
Salustio
Ένα σύμβολο παράδοξο όσο και ελκυστικό στην αισθητική του. Θα αποτελούσε ίσως αδιάφορο για τους περισσότερους αν δίπλα του δεν στέκονταν ένας μεγάλος αριθμός από ιστορίες που η ατμόσφαιρα του ρομαντικού τις διακατέχει. Γνωστό λοιπόν για κάποιους ως το αυτοκρατορικό σύμβολο των Ουράνιων Έψιλον, ή απλά της γνωστής Ομάδας Έψιλον.
Μύθος ή πραγματικότητα;
Το να τολμήσουμε να μπούμε στην προσπάθεια του ανακαλύψουμε την Ομάδα Έψιλον θα ήταν μάλλον μια αποτυχημένη προσπάθεια. Ένα τεράστιο μείγμα πολιτικής, άγνωστης τεχνολογίας, παγκόσμιας συνομοσιολογίας, εθνοκεντρισμού και μυστικισμού περιβάλλουν την εν λόγο ομάδα. Θα αποφύγουμε λοιπόν να οδηγηθούμε και εμείς σε αυτά τα μονοπάτια (αφήνοντας τα ηνία στους δικαιούχους αναλυτές όπως τους κ. Φουράκη και Κεραμιδά για αυτό το έργο) και απλά θα αναζητήσουμε την σημειολογία που κρύβει το σύμβολο αυτό.
Θα το περιγράφουμε ως 3+Ε και σαν έτσι θα το συναντήσουμε σε φωτογραφία κάτω μέρους ενός Ιπτάμενου Δίσκου στην Ισπανία. (!) Στην Αλχημεία είναι σύμβολο για το sal ammoniacus (ammonium salt). Φημολογείται ως το σύμβολο που είχε πάνω της η Αργώ (το πλοίο του Ιάσονα). Μπορεί κανείς να το διακρίνει σε ένα αρχαίο κτίριο που η δομή του παίρνει αυτό το σχήμα (που φαίνεται καλά μόνο από ψηλά), σε ένα λόφο στη Γορίτσα στον Βόλο. Εμφανίζεται επίσης πίσω από τον θρόνο του Μίνωα στην Κνωσό, καθώς όμως έχει απαγορευτεί η πρόσβαση των επισκεπτών στην αίθουσα του θρόνου (μετά από αναφορές του Θ. Αξιώτης, κι αργότερα του Π. Γιαννουλάκη), έχει πλέον φτιαχτεί ξύλινο ομοίωμα του θρόνου έξω από την αίθουσα, όπου οι επισκέπτες μπορούν να δουν ένα αντίγραφο, δίχως φυσικά να υπάρχει η τοιχογραφία πίσω. Επίσης, υποτίθεται ότι είναι το σύμβολο του Μεσσία, αλλά και της Ανδρομέδας, απ'όπου 'κατάγονται' οι Έλληνες. (!) Η χρήση του γίνεται και από την Ο.Ε.Α. (Ομάς Ελληνικής Αποκαταστάσεως). Το βρίσκουμε να διακοσμεί το βιβλιοπωλείο 'Ιερά Ελλάς' στην Θεσσαλονίκη. Στέκει ως κεντρικό σταθερό σύμβολο μεταξύ της αριστερόστροφης και δεξιόστροφης σβάστικας. Παρατηρείται σε κέλτικα αραβουργήματα, αλλά και σε θιβετιανές μαντάλα, ενώ σε κάθετη μορφή - αναποδογυρισμένο όρθιο - το φορά ο Κομφούκιος στο στήθος του.
Ο συνδυασμός των συμβόλων με το γνωστό του αποτέλεσμα σχηματίζει στο νου του ερευνητή εύκολα πολλούς συνειρμούς που ίσως να προσφέρουν με την σειρά τους μερικά νέα στοιχεία. Έτσι το 3+Ε φέρνει στο νου το περίγραμμα του συμβόλου του σκαραβαίου. Ο σκαραβαίος, σύμβολο απεικόνισης του Θεού Khepri για τους Αιγύπτιος, αποτελεί μέλος ηλιακών συμβόλων. Ο Θεός Khepri που το όνομα του σημαίνει 'Αυτός που έρχεται σε ύπαρξη', περιγράφει την αυτό-δημιουργία του Ηλιακού Θεού, μια παρομοίωση με την παρατήρηση των Αιγυπτίων της σχέσης της κοπριάς που κουβαλά ο σκαραβαίος (στις απεικονίσεις του σκαραβαίου, μπροστά του υπάρχει συνήθως ένας κύκλος-μπάλα κοπριάς-ήλιος) στην φωλιά του μέσα όπου θα γεννηθούν τα αυγά του. Το σύμβολο του σκαραβαίου τοποθετούνταν στην θέση της καρδιάς στις αιγυπτιακές μούμιες έτσι ώστε ο νεκρός να κερδίσει την εύνοια του ηλιακού Θεού και να αναγεννηθεί.
Σαν διακοσμητικό - με ταλισμανικές ιδιότητες - τοποθετούνταν σε ποικίλα κοσμήματα σε όλη την Αίγυπτο αλλά και σε τόπους από την Μεσοποταμία έως και την Σαρδηνία που πιθανών είχαν έρθει εκεί μέσω του Αιγυπτιακού στρατού και εμπορίου.
Συσχέτιση ίσως μπορεί να γίνει και με το Fleur de lis, που αποτελεί σύμβολο της Γαλλικής εξουσίας από το 1147. Η πυγή του συμβόλου είναι αβέβαιη όμως η συσχέτιση του με την χριστιανική τριάδα είναι σαφής. Παρόμοια απεικόνιση υπάρχει και στο όπλο (trishula) του Θεού Shiva όπως και στον σκήπτρο του Γαβριήλ την στιγμή της επίσκεψης του στην Μαρία. Το βέβαιο είναι πως σαν λουλούδι (κρίνος) αποτελεί σύμβολο ζωής, αντιπροσωπεύοντας έτσι τον φαλλό, αλλά και αγνότητας που συχνά έτσι απεικονίζει την θηλυκότητα.
Άλλη συσχέτιση μπορεί να γίνει με τον Ρωμαϊκό Θεό Ιανό ο οποίος απεικονίζονταν με δυο πρόσωπα, όπου το ένα αντίκριζε την μια πλευρά της πύλης (η συνήθεις απεικόνιση του Ιανού γινόταν πάνω από πύλες), ενώ το άλλο την αντίθετη πλευρά. Φυσικά εδώ υπάρχει και η παραπομπή στα δυο αντίθετα σημεία του χρόνου: Παρελθόν-Μέλλον. Το σημείο του Παρόντος δεν υπάρχει στον Ιανό και ίσως αυτή την σημαντική προσθήκη/εξέλιξη να προσφέρει το σύμβολο των Έψιλον. Μοιάζει λοιπόν να κοιτάζει προς δυο πλευρές ενώ με το τρίτο στοιχείο (αυτό του σταυρού) να ενώνει τα αντίθετα στα ζευγάρια: Δύση+Ανατολη, Βορράς+Νότος, όπως επίσης να ακολουθεί το Ερμητικό πρότυπο της ένωσης του Ουρανού με την Γη. Μια παρόμοια αναπαράσταση ίσως να αναγνωρίζουμε και στο Βυζαντινό δικέφαλο αετό (σύμβολο δύναμης προς τις δυο πλευρές της τότε αυτοκρατορίας, όπως επίσης και επιφυλακτικότητας λαμβάνοντας υπόψη την οξεία παρατηρητικότητα του αετού).
Παίζοντας ίσως τώρα με άλλα σύμβολα (παιχνίδι κοινό στον χώρο της σημειωτικής), θα συναντήσουμε παρόμοιες μορφές αφαιρώντας στοιχεία ή τοποθετώντας το σύμβολο σε διάφορες στάσεις. Έτσι αφαιρώντας την κάθετη γραμμή ( 3-Ε ), και παίρνουμε έτσι το σύμβολο του ζωδίου του ιχθύος. Με την παρούσα έννοια, υπάρχει η αναπαράσταση δυο σημείων που τείνουν να διαχωριστούν, μια σχάση που όμως δεν ολοκληρώνεται εφόσον υπάρχει μια οριζόντια δέσμια γραμμή, που αναπαριστά της ύλης ίσως! Σε παρόμοια μορφή το σύμβολο παρατηρείται και στην αλχημιστική εικονογραφία όπου όμως αντιστοιχεί στην έννοια της ένωσης, της μίξης.
Διατηρώντας τώρα την προηγούμενη αφαίρεση (της κάθετης γραμμής) και τοποθετώντας το σύμβολο στην όρθια μορφή του, (με τον αριθμό να κοιτά ψηλά) παίρνουμε την συμβολική μορφή του αριθμού 18 έτσι όπως παρουσιαζόταν σε μεσαιωνικά αλμανάκ τα οποία βασίζονταν στην κίνηση της σελήνης για το μέτρημα του χρόνου. Τολμώντας να κάνουμε τώρα μια προσθήκη (τόξων στο τέλος κάθε γραμμής) στο σύμβολο μας (στην παρούσα όρθια θέση του), θα σχηματίσουμε τον κεραυνό του Δία.
Αφαιρώντας τέλος, τον ενδιάμεσο σταυρό και τοποθετώντας ένα μεγάλο κύκλο στην μέση (ενώ παράλληλα στα άκρα έχουμε είδη βάλει δυο ημισελήνους), παίρνουμε συμβολική της Wicca που αναφέρεται στην Μητέρα Θεά και που φυσικά αφομοιώνει την κίνηση τη Σελήνης με την φαινομενική αυξομείωση της στο ουράνιο στερέωμα.
Αφήνοντας όμως στην άκρη κάθε συνειρμό που μας έφερε το σύμβολο για παραλλαγές, αξίζει να επιστρέψουμε στην ίδια του την μορφή όπου διακρίνουμε τρία σημεία κλειδιά:
Ι) τον αριθμό 3
ΙΙ) το σύμβολο του σταυρού
ΙΙΙ) το Ελληνικό γράμμα Ε-ψιλον
Ι) Ο αριθμός 3 παρατηρείται σε άπειρα φιλοσοφικά συστήματα και πολιτισμούς. Στην Αίγυπτο έχουμε την Θεϊκή τριάδα Όσιρις-Ίσις-Όρος. Στην αλχημεία τα 3 βασικά στοιχεία: Θείο-Υδράργυρος-Αλάτι. Στην Προ-Ισλαμική Αραβία υπάρχει η τριπλή θεότητα Μανάτ που παριστάνετε με 3 αγίες παρθένες. Στους Ασάντι της Αφρικής, η σεληνιακή θεά απεικονίζεται με 2 μαύρα πρόσωπα και ένα λευκό. Στον Βουδισμό έχουμε το Τριράτνα, τους 3 πολύτιμους λίθους: Βούδας-Ντχάρμα-Σάνγκχα. Στην Εβραϊκή Καββάλα υπάρχει η τριάδα αρσενικού-θηλυκού-ενοποιούσας διάνοιας. Στον Ελληνο-Ρωμαϊκό κόσμο, έχουμε την τρίμορφη Εκάτη, τις 3 Μοίρες, τις 3 Ερινύες, 3 Χάριτες, τον τρικέφαλο Κέρβερο. Για τον Αριστοτέλη, η τριάδα είναι ο αριθμός του συνόλου εφόσον περιέχει αρχή, μέση και τέλος. Για τους Ορφικούς υπάρχει η τριάδα Ύπαρξη-Ζωή-Διάνοια. Για τον Ερμητισμό, ο Ερμής ο Τρισμέγιστος. Για τον Ινδουισμό, η θεία τριάδα Μπράχμα-Βίσνου-Σίβα. Για τους Κέλτες ένας μεγάλος αριθμός τριπλών θεοτήτων όπως της Μπρίτζιτ. Για τους Κινέζους αποτελεί τον πρώτο μονό αριθμό, σύμβολο του Γιάνγκ. Για τους Πυθαγόρειους την τελείωση. Για τον Ταοϊσμό η τριάδα Ουρανός-Άνθρωπος-Γη. Για τον Χριστιανισμό τις 3 αρετές: Πίστη-Αγάπη-Ελπίδα, και τα 3 πρόσωπα του θεού κ.α.
ΙΙ) Ο σταυρός αποτελεί ένα αληθινά πανανθρώπινο σύμβολο. Εκφράζει το κοσμικό κέντρο, το σημείο επικοινωνίας μεταξύ ουρανού και γης. Είναι ένα σύμβολο του παγκόσμιου δέντρου που στηρίζει και ενώνει των Ουρανό με την Γη. Είναι σύμβολο του ανθρώπου που προεκτείνετε προς κάθε πλευρά του ορίζοντα. Είναι σύμβολο αντιθέσεων, της κάθοδος του πνεύματος προς το σώμα όπως και της άνοδος του ανθρώπου στα θεία. Εκφράζει με την κάθετη του γραμμή την ουράνια/θεια προσφορά και με την οριζόντια την επίγεια πραγματικότητα. Σαν σύμβολο δεν βρίσκεται μονάχα στον Χριστιανισμό αλλά παρατηρείτε πολύ παλιότερα.
Στην Αίγυπτο αναγνωρίζουμε το Ανχ, τον θείο κόμπο της ένωσης των αρσενικών και θηλυκών στοιχείων. Σύμβολο ζωής και αθανασίας. Ο Enel παρατηρεί "Η φωνητική σημασία του συμβόλου [Αnkh] συγκεντρώνει τα σήματα για ενεργητικότητα και παθητικότητα ή για ένα κράμα και των δυο, που σε γενικές γραμμές συμπίπτει με τον συμβολισμό του σταυρού ως ενσωματώσεις της ενεργητικής και της παθητικής αρχής." Αναπαριστάνει ακόμη και τον ανατέλλοντα Ήλιο πάνω από τον ορίζοντα.
Ο σταυρός τώρα μέσα σε ένα κύκλο, συμβολίζει την ίδια την Ηλιακή φιγούρα (που στέλνει παντού τις ακτίνες του) και την κίνηση της στο ουράνιο στερέωμα. Στην αλχημεία απεικονίζει το κεντρικό σημείο της πεμπτουσίας (quinta essentia). Στον Βουδισμό, τον άξονα του τροχού του Νόμου και του κύκλου της Ύπαρξης. Για τους Γνωστικούς, την ισορροπία της τελειότητας. Στην Ελλάδα, απεικονίζεται στο μέτωπο της Άρτεμης στην Έφεσο όπως και σε Διονυσιακά μυστήρια. Στον Ινδουισμό, ο κάθετος άξονας αναπαριστά τις υψηλότερες βαθμίδες του όντος, ενώ ο οριζόντιος τις χαμηλότερες. Για τους Κέλτες είναι σύμβολο ζωής και του φαλλού.
Ο σταυρός μέσα σε τετράγωνο, για τους Κινέζους συμβολίζει την Γη, ενώ τον Ουρανό όταν τον βρίσκουμε μέσα σε ένα κύκλο. Για τους Ασσύριους, ο σταυρός ήταν οι τέσσερις κατευθύνσεις της Ηλιακής λάμψης. Για τους Φοίνικες, σύμβολο ζωής και υγείας. Στον Χριστιανισμό (όπου παρατηρείται και ένας μεγάλος αριθμός παραλλαγών του σταυρού), συμβολίζει το μαρτύριο του Χριστού, την εξιλέωση και λύτρωση.
ΙΙΙ) Το γράμμα Έψιλον αποτελεί το πέμπτο γράμμα της αλφαβήτου (και σαν αυτό παραπέμπει στην συμβολική του 5, ενός αριθμού που μαρτυρά τον ίδιο τον άνθρωπο μέσα από τα 5 άκρα του, τις 5 αισθήσεις του κτλ.). Αποτελεί φυσικά το πρώτο γράμμα της λέξης 'Έλλην'. Υπήρχε στην είσοδο του μαντείου των Δελφών. Συμβολίζει τα 5 στάδια της ανθρώπινης πορείας, 5 στοιχεία (γη-νερό-φωτιά-αέρασ-αιθέρας), τα 5 μέρη του κόσμου κατά τον Όμηρο (Θεοί-Δαίμονες-Ήρωες-Άνθρωποι-Θηρία), τις 5 απόκρυφες δυνάμεις του Απόλλωνα κ.α. Συμβολική όμως είναι και η μορφή του. Αποτελείται από μια συνεχή γραμμή με 3 κάθετες, συμβολίζοντας έτσι το συνεχές του χρόνου με τις 3 του στάσεις (παρελθόν-παρόν-μέλλον). Με βάση αυτή την σκοπιά, αποτελεί μια διαχρονική συνέχεια ή σταθερά όπως επίσης και μιας ισορροπίας μέσα στον χρόνο.
Κάπως έτσι λοιπόν μπορούμε να ερμηνεύσουμε το σύμβολο τον Έψιλον. Είναι όμως αυτοί οι συλλογισμοί αρκετοί; Γεγονός είναι πως ένα σύμβολο αποκτά αξία και νόημα κυρίως για τους ίδιους του τους δημιουργούς. Φυσικά τα σύμβολα επηρεάζουν ακόμη και ασυνείδητα τον καθένα, μα σίγουρα η στάση του ίδιου του 'σχεδιαστή' είναι και η πιο ολοκληρωμένη. Το σύμβολο του 3+Ε ίσως να μην ερμηνεύεται μέσα από όλες τις παραπάνω πληροφορίες που παραδώσαμε, ίσως να αποτελεί την ενωτική πολλών συμβόλων, ίσως πάλι να είναι ο κωδικός από μια απόκρυφη γνώση (θα μπορούσε άραγες να αποτελεί μια νέα απεικόνιση της Πυθαγόρειας Τετράκτυς: 1+2+3+4=10 το τέσσερα προκύπτει από τις τέσσερις γραμμές του Ε, το 3 από τον ίδιο του τον αριθμό, το 2 από την ένωση των δυο αριθμόν που επιδιώκει ο σταυρός και το 1 από την ενωτική αξία όλου του συμβόλου) ή απλά να είναι άλλο ένα κομμάτι μιας σύγχρονης μυθολογίας. Το βέβαιο είναι πως ο χρόνος θα σπρώξει μακριά την ομίχλη και όπως όμορφα παριστάνει το γράμμα Ε, θα βρεθεί η αναγκαία ισορροπία ανάμεσα στον μύθο και στην πραγματικότητα, ανάμεσα στο σύμβολο και στην ερμηνεία του.
Βιβλιογραφία:
Συλλογικό Μυστικές εταιρίες. Θεσσαλονίκη εκδ. Αρχέτυπο, 1998.Hall J. Illustrated dictionary of symbols in Eastern and Western art. London. Murray J., 1997.
Κούπερ Τ. Λεξικό παραδοσιακών συμβόλων. (π.ε. 1978) Αθήνα εκδ. Πύρινος Κόσμος, 1992.
Liungman C. G. Dictionary of symbols. (f.e. 1974) New York. Starling, 1994.
Becker U. The continuum encyclopedia of symbols. (f.e. 1992) New York. Continuum, 2000.
Cirlot J. E. Το λεξικό των συμβόλων. (π.ε. 1995) Αθήνα εκδ. Κονιδάρη, 1995.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου